زیرکی را گفتم این احوال بین خندید و گفت صعب روزی بوالعجب کاری پریشان عالمی: دوران طلایی سلامت به سر آمده

چند هفته قبل نتایج پروژه "بار جهانی بیماری‌ها" با همکاری پژوهشگران بین‌المللی در مجله Lancet که یکی از معتبرترین ژورنالهای پزشکی دنیاست منتشر شد. 

در مقاله ارایه شده دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در حوزه سلامت درخشان بوده و برای اولین بار امید به زندگی در میان زنان ایرانی به 80 سال و مردان ایرانی به 75.5 سال رسیده است. 

آیا این روند مثبت ادامه خواهد داشت؟  

پیش‌بینی اینجانب به عنوان یکی از نویسندگان مقاله فوق بنا به دلایل متعدد از جمله موارد زیر منفی است:

الف- گسترش فقر در جامعه: 

طبق گزارش مرکز پژوهشهای مجلس خط فقر در سال جاری در کشور نسبت به سال گذشته 25% رشد داشته است. 

فقر موجب می‌شود که طبقات اجتماعی ضعیفتر، غذای سالم و با کیفیت را کنار گذارده، به ورزش و فعالیتهای فیزیکی نپردازند، استانداردهای بهداشتی را رعایت نکنند و ... و بدین ترتیب سطح آسیب‌پذیری مردم و به ویژه بیماران نسبت به بیماریها افزایش خواهد داشت. 

همچنین فقر باعث می‌شود سازمانهای مسئول قادر به ارایه خدمات اجتماعی به عموم مردم نباشد. 

در میان پزشکان ما کمتر کسی است که نام دکتر علیرضا یلدا را نشنیده باشد. 

در یکمین سالگرد درگذشت این استاد علم و اخلاق یاد او را با این جمله کوتاه و پر محتوای وی گرامی می‌دارم که گفت: 

"هر چه فقیرتر بیمارتر و هر چه بیمارتر فقیرتر." 

از طرف دیگر فقر بر بیماران تاثیر بیشتری می‌گذارد. 

کافی است از پزشکانی که با بیماران مزمن و صعب‌العلاج سر و کار دارند سوال کنید که در طی ماههای اخیر چند بیمار را می‌شناسند که از ادامه درمان خود دست کشیده اند؟ 

پاسخها نگران کننده‌اند. متاسفانه باید هشدار داد که به زودی با سونامی بیماران لاعلاج مواجه خواهیم شد. 

ب- تحریم‌های آمریکا:

از زمان برقراری تحریم‌ها ورود تجهیزات پزشکی و دارو به داخل کشور و ارتباطات بین‌المللی دانشمندان علوم پزشکی برای ورود تکنولوژی و دانش جدید با مشکل مواجه شده است.  

همچنین تحریم‌ها با کم ارزش کردن واحد پولی ما به گسترش فقر کمک کرده است. 

نکاتی که اثرات نامیمونی بر حوزه سلامت کشور وارد کرده و خواهد کرد. 

چند ماه قبل وزیر محترم بهداشت فرمودند:

"اینکه (آمریکایی‌ها) می‌گویند دارو، غذا و تجهیزات پزشکی تحریم نیست دروغ است. از نوزاد تا شهروندان عادی از این موضوع آسیب خواهند دید."

همچنین اخیرا گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر عنوان کرد:

"ساختار فعلی تحریم‌ها غیر شفاف بوده و واردات کالاهای فوریتی و ضروری بشردوستانه را برای ایران ناممکن می‌سازد."

چند هفته قبل مسئول ثبت ملی سرطان کشور در مقاله‌ای نوشت:

"حدود ۴۵۰ هزار بیمار مبتلا به سرطان با بازگشت تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده آمریکا، دچار عوارض کمبود تجهیزات و داروهای شیمی‌درمانی خواهند شد."  

وی در ادامه تائید کرد که "تحریم‌ها بی‌تأثیر نیستند و درمان بیماران، تحت تأثیر قرار گرفته است."

ج- طرح تحول سلامت: 

این طرح گرچه از زمان شروع تاکنون دستاوردهای ارزشمندی داشته است اما با بی‌توجهی به پیش‌نیازهای سلامت با چالشهای جدی روبروست. 

در سال 1986 دولتمردان اکثر کشورهای دنیا در پایتخت کانادا جمع شدند و سندی را با نام "منشور اتاوا برای ارتقای سلامت" به تصویب رساندند. 

در ابتدای این معاهده بخشی به "پیش‌نیازهای سلامت" اختصاص یافته و تصریح شده است که بهبود وضعیت سلامت جوامع بدون توجه به این پیش‌نیازها امکان پذیر نیست. 

در این سند آمده است:

"منابع و زیر ساختهای بنیادین سلامت عبارتند از صلح، سرپناه، آموزش، غذا، درآمد، اکوسیستم با ثبات، منابع پایدار، عدالت اجتماعی و برابری."

اگر به اعتبارات طرح تحول سلامت از سال 1393 تا کنون نگاهی بیاندازیم متوجه هزینه سنگین این طرح خواهیم شد.

مطابق اظهارات مسئولین محترم وزارت بهداشت این طرح با هزینه حدود 6500 میلیاد تومان در سال به جریان افتاده و سپس با یک سیر نزولی اخیرا تا حدود 4000 میلیارد تومان در سال هزینه داشته است. 

گر چه بزرگی اعتبارات بخش سلامت یکی از شاخصهای عملکرد مطلوب حوزه سلامت است اما این مهم در جوامعی اثرگذار خواهد بود که پیش از آن اعتبارات کافی برای بخش حمایتهای اجتماعی از آحاد مردم در نظر گرفته شده باشد.

به طور کلی طرح تحول سلامت با بی‌اعتنایی به مباحثی همچون عدالت اجتماعی، اولویت پیشگیری بر درمان و استقرار و توسعه نظام پزشک خانواده به ضد خود تبدیل شده است.

از سوی دیگر طرحی که از ابتدا با چالشهای مالی فراوان مواجه بوده و همه ساله موضوع چگونگی نحوه  تامین اعتبارات آن یکی از پر سرو صداترین مباحث سیاستگذاران کشور است اکنون با مشکل بزرگ جدیدی به نام تورم مواجه شده است. 

پیش‌بینی‌های انجام شده در مورد میزان تورم در شرایط حاضر بسیار متناقضند اما آنچه که مورد توافق است آن است که میزان فعلی آن در چند دهه اخیر کم نظیر بوده است. 

در مجموع با توجه به افزایش فقر در جامعه، اثرات مستقیم و غیرمستقیم تحریمها  و همچنین ناکارآمدی و تهدیدهای پیش روی طرح تحول سلامت به نظر می‌رسد دوران طلایی سلامت به سرآمده و در آینده نه چندان دور توفیقات به دست آمده رو به افول خواهند بود.