منتشر شده در روزنامه اعتماد هفدهم آذرماه
✍️ پیمان سلامتی
استاد پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران
همگی شنیده‌ایم که هندوها گاو را حیوانی مقدس دانسته، در منازل و معابد مجسمه آن را نصب کرده و خوردن گوشت و استفاده از پوستش را ممنوع می‌دانند.
گاوها در خیابان به طور آزادانه در حرکتند، سبزی‌ها و میوه‌های مغازه‌ها را می‌خورند و ترافیک شدید ایجاد می‌کنند. اما ارتباط گاو مقدس هندوها با موضوع این یادداشت چیست؟
💠 چند هفته پیش شاهد انتخاب یکی از بهترین گزینه های موجود جهت تصدی معاونت پژوهشی وزارت بهداشت بودیم اما در کمال ناباوری این دوست دانشمند در یکی از اولین اظهار نظرهای خود گفت:
"اهداف وزارت بهداشت در برنامه توسعه هفتم رسیدن به رتبه ۱۴ دنیا و رتبه اول منطقه در تولید علم است."
💠 معتقدم حال که وزارتین بهداشت و علوم به دست جمعی از نخبگان کشور افتاده وقت آن است تا در خصوص برخی از سیاستهای اشتباه قبلی تجدید نظر نمایند.
اما مشکل چیست و چه باید کرد؟
💠 متاسفانه سالهای زیادی است که ارزیابی رتبه ایران از نظر تعداد مقالات به عنوان شاخص مرجعیت علمی شناخته شده و پیوسته ارتقای جایگاه آن موجب مباهات مسئولین در کابینه دولتهای مختلف بوده است و به همین خاطر منابع عظیمی از سرمایه های این مملکت را به سمت آن هدایت و توان علمی جمع کثیری از دانشجویان و اساتید را به این سو بسیج کرده اند.
💠 اما سوالی که مطرح می شود آن است که علی رغم این سیر صعودی چرا این بهبود را نه تنها در زندگی جاری بلکه در محیط های دانشگاهی نیزحس نمی کنیم؟
به عبارت دیگر این چه نوع تولید علمی است که نمی‌تواند گره‌ای از مشکلات کشور باز نموده و دردی از دردهای ما را دوا کند؟
💠 سال گذشته در یادداشت دیگری با عنوان " تولید علم در ایران: مرجعیت علمی یا توهم دانایی" توضیح دادم که چگونه سالهاست که این وزارتخانه ها تعمدا و تسامحا با سیاستگذاری غلط موضوع تولید علم را به چاپ مقالات علمی-پژوهشی به عنوان شاخص مرجعیت و توسعه علمی کشور تقلیل داده و بدین ترتیب جامعه دانشگاهی را با بحران مواجه ساخته اند که علاقه مندان می توانند به آن مقاله رجوع نمایند. اما چه باید کرد؟
💠 بخشی از پاسخ به این سوال در دل مطالب پیشگفت است یعنی آنکه به جای تمرکز صرف بر روی مقالات که بخش عمده آنها به درد محققان خارجی می خورند و اعطای انبوه مشوق های متنوع به نویسندگان آنها لازم است تا دانشگاه ها و وزارتخانه ها برای سایر بروندادهای پژوهشی همچون تالیف و ترجمه کتاب، تهیه اسناد سیاستی، ارایه راهکارها جهت حل معضلات اجتماعی، ساخت فیلمها و پادکستهای آموزشی نیز امتیاز بالایی قایل شوند.
💠 نکته مهم دیگر آن است که جهت استفاده از پژوهشها باید بتوانیم پلی بین محققان، سیاستگذاران، مجریان و آحاد افراد جامعه ایجاد نمائیم تا پژوهشگر بتواند نتایج یافته های خود را در اختیار مصرف کنندگان حقیقی این یافته ها گذارده و تاثیر آن را به طور ملموس حس کند.
💠 در این چارچوب نیازمند استراتژی هایی هستیم که بتوانند به علایق تمام ذی نفعان مسئله مورد پژوهش توجه کنند و در نهایت قادر باشند دینامیک قدرت حاکمه را به کار گیرند.
💠 در حال حاضر خوشبختانه (و یا متاسفانه!) بیش از هزار مرکز تحقیقاتی، پژوهشکده، پژوهشگاه ، اندیشکده و ... در سطح دانشگاه ها و وزارتخانه ها داریم که اکثریت قریب به اتفاق آنها به شکل جزایری مستقل عمل می کنند.
💠 می توان آنها را شناسایی و واحدهای مرتبط را به شکل شبکه های تحقیقاتی جهت پاسخ به معضلات میان بخشی و بین رشته ای منسجم نمود تا هریک بخش مربوط به خود از این پازل را حل نمایند.
💠 علاوه بر این، ذکر این نکته ضروری است که انقلاب نوین تکنولوژیک سالهای اخیر تشکیل این شبکه ها را تسهیل نموده است.
به طور مثال جالب است که بدانیم علی رغم اینکه سازمان جهانی بهداشت از بسیاری از شبکه های اجتماعی استفاده می کند اخیرا قراردادی نیز با تیک تاک (یک پلتفرم مبتنی بر فیلمهای کوتاه) منعقد نموده است تا از این ظرفیت آموزشی و پژوهشی استفاده نماید.
💠 در همین چارچوب استفاده از هوش مصنوعی و برخی شبکه های اجتماعی همچون یوتوب، اینستاگرام، لینکدین و ... ظرفیتهای مغفول ما جهت کاربردی ساختن تحقیقات در کشور هستند.
💠 و پیشنهاد آخر تقویت ارتباطات بین المللی است.
متاسفانه باید اذعان کنیم که بنابه دلایل مختلف که خارج از حوصله این گفتار است در نوعی انزوای بین المللی به سر می بریم.
باید بپذیریم که بخشی از مشکلات و موانعی که امروز با آنها مواجه ایم قبلا در سایر کشورها نیز مسئله ساز بوده اند و مطمئنا آنها راهکارهایی برای آنها پیدا کرده و ما نیز نیازمند راه حل‌شان از مسیربهره‌گیری از این تجربیات هستیم.
💠 جان کلام آنکه، تقلیل تولید علم به چاپ مقالات علمی-پژوهشی در کشور شبیه موضوع گاو هندوهاست که گرچه بسیار مقدسند اما تقدسشان برای زندگی هندوان بی‌ثمر است.
💠 ضروری است تا در این زمان، به جای تکرار سیاستهای ویرانگر قبلی و تفاخر به شاخصهای بیهوده، شجاعانه نسبت به تجدید نظر در آنها اقدام نموده و دانشگاه ها را از این ابر بحران خارج نمائیم.
💠 حمایت از سایر دستاوردهای های پژوهشی، ایجاد شبکه های تحقیقاتی، نوآوری در روشها و ارتباطات بین المللی بخشی از راهکارهایی هستند که می توانند وضعیت پژوهشهای دانشگاهی کشور را سامان دهند.
در صورت تمایل به دریافت مطالب از پلتفرم‌های مختلف لطفا با استفاده از سایت شخصی اینجانب 👇 عضو شوید.
https://paymansalamati.com
