سلامت بیشتر با پول کمتر برای نظام سلامت
«یادداشت‌هایی از تورنتو» تجربه‌هایی از زندگی یک پزشک ایرانی است که عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران است و برای گذران فرصت مطالعاتی در تورنتو مستقر شده و از زندگی‌اش در این شهر کشور کانادا اینجا می‌نویسد.
چند روز پیش خبر زیر در صدر اخبار شبکه CBC که مهمترین رسانه خبری کاناداست قرار گرفت:
"اگر ما به دنبال کانادایی سالمتر هستیم، باید در نظام سلامت کمتر هزینه کنیم"
گزارشگر اعلام کرد که این خبر منتج از مقاله‌ای است که 22 ژانویه در مجله انجمن پزشکی کانادا (که از مجلات پزشکی معتبر دنیاست) به چاپ رسیده است. در آن مقاله گروهی از اساتید دانشگاه Calgary به مقایسه بودجه بخش‌های سلامت و خدمات اجتماعی کانادا از سال 1981 لغایت 2011 می‌پردازند. آنها نشان دادند که کانادا در بخش سلامت سه برابر بخش خدمات اجتماعی هزینه می‌کند.
این پژوهشگران با روشهای آماری ثابت کردند که اگر یک درصد پولی که در اختیار بخش سلامت کانادا در طی 30 سال گذشته قرار داده شده برای خدمات اجتماعی هم هزینه شده بود پنج درصد به طول عمر کانادایی‌ها اضافه و سه درصد از مرگهای قابل پیشگیری آنها کاسته می‌شد.
با توجه به اهمیت موضوع، مجله انجمن پزشکی کانادا در همان شماره از یکی از اساتید دانشگاه British Colombia مقاله‌ای را در توضیح این پژوهش به چاپ رساند. آقای دکتر Kershaw در بخشی از مطلب خود بیان می‌دارد که:
"ما خیلی وقت است به این نتیجه رسیده‌ایم شرایطی که انسانها در آن بزرگ شده، کار می‌کنند، زندگی می‌کنند و سالمند می‌گردند (آنچه که بدان عوامل اجتماعی موثر بر سلامت می‌گویند) برای سلامتی مردم و جامعه بسیار مهمتر از بخش درمان می‌باشد. در حقیقت داشتن درآمد مکفی، آموزش، مسکن مناسب، ایمنی غذایی، محیط طبیعی سالم و حس تعلق به جامعه است که موجب سلامتی شما می‌شود".
به فاصله یکی دو روز بعد آقای ریکارد روزنامه نویس حوزه سلامت در توضیح این خبر در روزنامه The Globe and Mail که دومین روزنامه پرتیراژ کاناداست نوشت:
"البته منظور پژوهشگران آن نیست که برای سلامتی مردم کمتر هزینه کنیم بلکه یعنی بخشی از پولهایی را که برای این موضوع در نظر گرفته‌ایم را به جای بخش درمان در سایر برنامه‌های حمایتی اجتماعی همچون ترمیم درآمدها، ارایه مسکن، آموزش و بهداشت کودکان هزینه نمائیم". وی در بخش دیگری از مقاله خود می‌نویسد: "عمده پولهای بخش سلامت ما پس از آنکه مردم مریض می‌شوند برای بیمارستانها، پزشکان و داروها هزینه می‌گردند و این در حالی است که تنها پنج درصد این پول در اختیار بخش پیشگیری و ارتقای سلامت قرار می‌گیرد".
نکات فوق از این نظر جالب توجه‌اند که طراحان حوزه سلامت کانادا به چالشی برخورد کرده‌اند که نخبگان نظام سلامت ما نیز در آن گرفتارند. چرا در کشور خودمان علی رغم تخصیص منابع عظیم مالی در طرح تحول سلامت در طی پنج ساله اخیر شاهد تحولی در سلامت هموطنانمان نبوده و چشم انداز روشنی نیز از این طرح به چشم نمی‌خورد؟
واقعیت امر آن است که سالیان زیادی است که مسئولین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ما را با یکی از شاخصهایی که دولتمردان باید بدان توجه داشته باشند با عنوان "سهم سلامت از تولید ناخالص ملی" آشنا کرده‌اند.
با عنایت به این شاخص، دولتهایی می‌توانند سلامتی بیشتری را برای مردمشان تأمین نمایند که درصد بالاتری از درآمد عمومی را صرف حوزه سلامت بنمایند اما این تمام ماجرا نیست شاخص دیگری نیز به نام "سهم خدمات اجتماعی از تولید ناخالص ملی" وجود دارد که نباید از آن غافل شد.
در حال حاضر آمریکا کشوری است که در دنیا بیشترین مقدار "سهم سلامت از تولید ناخالص ملی" را داراست پس چرا مردم آمریکا از نظام سلامت خود راضی نیستند و شما شاهد هستید که مشکلات این بخش همیشه یکی از پرتنش‌ترین مباحث رؤسای جمهور آنجا بوده است.
مقاله‌ای که سال قبل توسط محققان آمریکایی در فصلنامه پزشکی دانشگاه آکسفورد به چاپ رسید نشان می‌دهد که "سهم خدمات اجتماعی از تولید ناخالص ملی" در کشورهای حوزه اسکاندیناوی که در حال حاضر به عنوان موفق‌ترین کشورها در حوزه سلامت به شمار می‌روند نزدیک به سه برابر "سهم سلامت از تولید ناخالص ملی" آنهاست این در حالی است که این نسبت در آمریکا کمی بیشتر از یک می‌باشد.
این نسبت گرچه در کشور ما تا آنجا که من اطلاع دارم نامشخص است اما به نظر می‌رسد که با مقدار مطلوب فاصله زیادی دارد.
البته این جای خوشوقتی است که دوستان ما در حوزه سلامت توانایی بالایی در چانه‌زنی جهت جذب منابع را دارا هستند اما هیئت محترم دولت و مجلس محترم باید در این موارد کل‌نگر باشند. آیا وقت آن نشده که سیاستهای کلان خود در این دو حوزه را بازبینی کنیم؟
