نظام درمان در کانادا
«یادداشت‌هایی از تورنتو» تجربه‌هایی از زندگی یک پزشک ایرانی است که عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران است و برای گذران فرصت مطالعاتی در تورنتو مستقر شده و از زندگی‌اش در این شهر کشور کانادا اینجا می‌نویسد.
کنایه‌ای در آمریکای شمالی شایع است و می‌گویند نمی‌شود مباحثه‌ای بیش از 40 دقیقه طول بکشد و در آن سخنی از دونالد ترامپ به میان نیاید. یکی از خاطرات آزار دهنده کانادایی‌ها از ترامپ به مناظره انتخاباتی سال گذشته ریاست جمهوری آمریکا و بحث بر سر نظام سلامت طراحی شده در زمان اوباما (Obamacare) برمی‌گردد وقتی که ترامپ با انگشت شست خود به هیلاری کلینتون اشاره کرد و گفت:
"این خانم می‌خواهد به سمت یک طرح تک پرداختی برود که فاجعه است، چیزی شبیه به کانادا. خود کانادایی‌ها وقتی که یک عمل جراحی بزرگ دارند به آمریکا می‌آیند. عمدتاً به خاطر اینکه سیستمشان خیلی کند یا به عبارت دیگر مصیبت‌بار است."
سیستم درمانی کشور کانادا بر پایه پزشکی خانواده استوار است. بدین صورت که ابتدا برای تمامی افراد کارت سلامت صادر می‌شود. در مرحله بعد هر فرد مختار است تا به مطب یکی از متخصصان پزشکی خانواده مراجعه و درخواست نماید تا آن پزشک متولی امور بهداشتی-درمانی وی شود. اگر پزشک خانواده این مسئولیت را بپذیرد پرونده‌ای برای آن فرد باز می‌شود و از آن به بعد پیگیری تمام امور سلامت آن فرد با این پزشک خواهد بود. بدین ترتیب در هنگام بیماری نیز شما در قدم اول باید به این پزشک مراجعه نمایید. در مواردی که نیاز به انجام آزمایش، تصویربرداری و یا هرگونه تست تشخیصی باشد، پزشک خانواده موارد فوق را درخواست نموده و شما را به مراکز مربوطه ارجاع خواهد کرد.
تمامی برنامه‌های واکسیناسیون، آزمایشهای ادواری و تست‌های غربالگری که برای هر فرد از ابتدای تولد تا انتهای عمر لازم است طبق جدول زمان‌بندی شده‌ای دراختیار پزشک خانواده قرار دارد و هر زمان لازم باشد تا برای شما کاری صورت گیرد هماهنگی لازم برای انجام آن کار صورت خواهد گرفت.
معمولاً پزشکان خانواده ساعاتی را برای ویزیت بیماران متفرقه و خارج از لیست خود اختصاص می‌دهند بنابراین اگر بنا به هرعلتی تمایل داشتید تا برای یک موضوع پزشکی به یک پزشک خانواده دیگر مراجعه نمائید میتوانید با مراجعه حضوری، ارایه کارت سلامت و پس از نشستن در نوبت ویزیت شوید.
مراجعه به سایر متخصصان پزشکی فقط پس از ویزیت پزشک خانواده خودتان و ارجاع توسط وی امکان‌پذیر است. پزشک خانواده نمی‌تواند هرگونه آزمایش، روش تشخیصی و یا دارو را برای شما درخواست نماید و فقط از لیست خاصی که توسط اولیای امور تهیه شده تبعیت می‌نماید.
دانشگاه‌های کانادا پزشک عمومی تربیت نمی‌کنند و تمامی دانشجویان پس از یک دوره تحصیلی چند مرحله‌ای طولانی که حداقل حدود 10 سال (برای پزشکی خانواده) طول می‌کشد متخصص می‌شوند. شما میتوانید در هر زمان دلخواه به هر پزشکی غیر از پزشک خانواده مراجعه کنید اما باید به یاد داشته باشید که اگر این مراجعه مستقیم بوده و از طرف پزشک خانواده خودتان صورت نگرفته باشد تحت پوشش بیمه درمانی نخواهید بود و باید پول ویزیت را به صورت آزاد پرداخت نمائید. در حال حاضر قیمت ویزیت آزاد متخصصان پزشکی خانواده حدود 70 دلار کانادا و ویزیت سایر تخصص و فوق تخصص‌های پزشکی از 100 دلار به بالا می‌باشد.
دارندگان کارت سلامت از عمده خدمات بهداشتی و درمانی به صورت رایگان استفاده می‌نمایند. دارو و خدمات دندانپزشکی تحت پوشش بیمه درمانی قرار نمی‌گیرند و با توجه به قیمت بالای آنها این موضوع یکی از عوامل نارضایتی شهروندان کانادایی است. اخیراً در استان اونتاریو قانونی تصویب شده و بسیاری از داروهای افراد زیر 25 سال به صورت رایگان عرضه می‌شود. همچنین بسته‌های حمایتی برای استفاده از داروی ارزان قیمت و خدمات رایگان دندانپزشکی کودکان جهت خانواده‌های کم درآمد در نظر گرفته شده است.
بیمارستانها در کانادا دولتی‌اند و پزشکان شاغل در آنها در استخدام دولت می‌باشند و خدمات بیمارستانی منحصر به درمان موارد اورژانس و یا تخصصی است. سایر پزشکان، آزمایشگاه‌ها، مراکز تصویربرداری و تشخیصی که خارج از بیمارستانها هستند خصوصی و طرف قرارداد با دولت هستند.
یکی از طرح‌های خوب دولت آقای احمدی نژاد که متأسفانه در کشور ما با شتاب زدگی، بدون بسترسازی مناسب و به طور ناقص اجرا شد طرح پزشک خانواده بود. متأسفانه می‌توان ادعا کرد که اجرای بد این طرح باعث شده تا احیای مجدد آن به سختی امکان پذیر باشد. به یاد داشته باشیم که کانادایی‌ها حدود پنجاه سال است که به تربیت متخصصان پزشکی خانواده مشغولند و سیستم آنها هنوز از نواقص مهمی رنج می‌برد و مسئولین ذی‌ربط پیوسته در حال اصلاح تدریجی شرایط هستند.
انگلیسی‌ها پس از آنکه به فواید بستن کمربند ایمنی در اتومبیل پی‌بردند به مدت 10 سال به آموزش عمومی و آماده‌سازی مردم پرداختند و سپس آن را به صورت یک قانون لازم الاجرا در آوردند. البته طرح تحول سلامت در دولت فعلی نیز از اشکالات فاحشی رنج می‌برد که جای این بحث در این مختصر نیست. نظام سلامت یک کالای تخصصی است و تصور آنکه دوستان خوب ما چه در دولتهای قبلی و چه فعلی با استفاده از تجارب شخصی خود می‌توانند چنین نسخه‌ای را برای کشور بپیچند ما را به پرتگاه‌هایی در مسیر سلامت و درمان می‌کشاند.
قضاوت در مورد رضایتمندی شهروندان کانادایی از نظام سلامت مبتنی بر پزشک خانواده کار دشواری است و نظرسنجی‌های گوناگون دلالت بر نتایج متفاوت و بعضاً متناقض دارند. قدر مسلم آن است که کندی سیستم درمانی موجود یکی از معضلات غیر قابل انکارآن است چیزی که آقای ترامپ نیز با هشیاری به آن اشاره کرد. اما به هر حال سیستم درمانی کانادا چه خوب و یا چه بد باشد تقریباً عمده شاخص‌های مرتبط با سلامت نشان می‌دهند که وضعیت فعلی کانادایی‌ها از آمریکایی‌ها بهتر است. باید به انتظار نشست و دید آقای ترامپ با این کالای تخصصی در کشور خود چه می‌کند؟
❇️ یادآوری: بحث در مورد نظام درمانی کانادا موضوع مفصل و پیچیده‌ای است و مطمئناً با یک یادداشت کوتاه نمی‌توان به درستی به آن پرداخت اما اینجانب سعی کردم تا چارچوب کلی آن را با نگاه گیرندگان خدمت در اینجا ارایه کنم همچنین با توجه به سیستم فدرالی کشور کانادا و مستقل بودن استانها برخی از ضوابط پزشکی در استانها با یکدیگر متفاوت هستند و مطالب بالا مربوط به استان اونتاریو که پر جمعیت‌ترین استان کاناداست می‌باشد. علاوه بر اینها با عنایت به آنکه نظام درمانی کانادا در طول زمان تحول پیدا نموده است باید در نظر داشت که در سیستم پزشکی این کشور استثنائات زیادی نیز مشاهده می‌شود.
