سخنی با وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره طرح تحول سلامت

«یادداشتهایی از تورنتو» تجربه‌هایی از زندگی یک پزشک ایرانی است که عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران است و از خاطراتش در دوره فرصت مطالعاتی از شهر تورنتوی کانادا می‌نویسد.

اخیرا مجله Lancet که از معتبرترین ژورنالهای پزشکی دنیاست شماره ویژه‌ای را تحت عنوان "کانادا: رهبری جهانی در سلامت" منتشر کرده و در آن با ارایه مقالاتی به تمجید از سیستم بهداشت و درمان این کشور پرداخته است.

همچنین در یک اقدام غیرمعمول یکی از این مقالات به آقای جاستین ترودو نخست وزیر کانادا با عنوان "چشم انداز کانادا برای سلامت جهانی و برابری جنسیتی" اختصاص یافته است.

خبر را برای یکی از شبکه‌های اجتماعی که در آن عضو هستم و از حدود 1200 نفر از کارشناسان بین‌المللی بخش سلامت تشکیل شده ارسال کردم بازخوردها جالب بود یکی ازکانادایی‌ها نوشت: "!LOL" (همه بلند بخندید)  

چند روز قبل وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سخنان مهمی به صورت زیر بیان کردند:

"در اجرای طرح تحول متأسفانه اشکال بزرگ کارم این بود که اعتماد کردم و طرح را پیشنهاد دادم. من قبلاً در میان سیاسیون  نبوده‌ام آنها گفتند برو ما پشتت هستیم . . . طرح تحول سلامت در سال 92 پیشنهاد و اجرا شد و به ما قول حمایت دادند، اما فقط در سال 92 اعتبارات به طور کامل محقق شد شاید تصور می‌کردند که طرح تحول سلامت برای یک سال اجرا می‌شود".

همچنین ایشان اخیراً در جای دیگر ضمن برشمردن بخشی از چالشهای درمانی این طرح در پاسخ به این سوال که "به اعتقاد شما بزرگترین ضربه را طرح تحول نظام سلامت از چه بخشهایی خورد؟" ضمن تکرار نکات قبلی فرمودند:

" تقصیر ما این بود که اعتماد کردیم"

اما اعتبارات تخصیص یافته به این طرح که پس از برجام از آن به عنوان دومین پروژه موفق ملی کارنامه ریاست محترم جمهوری نام می‌بردند و قرار بود که بزرگترین جراحی نظام سلامت کشور باشد تا کنون چقدر بوده است؟

قائم مقام محترم وزیر در اردیبهشت ماه 94 اعلام کردند:

"برای اجرای این طرح 100 هزار میلیارد ریال اعتبار اختصاص یافته بود که از این میزان اعتبار تاکنون 65 هزار میلیارد محقق شده و برای اجرای این طرح تخصیص یافته است".

همچنین با استناد به سخنان مسئولین محترم حوزه سلامت کشور مشخص می‌گردد که از سال 94 اعتبارات این طرح در یک روند نزولی ابتدا به سالی حدود 48 هزار میلیارد و اخیراً به حدود 40 هزار میلیارد ریال در سال کاهش یافته است. 

با توجه به عدم تخصیص منابع کافی برای انجام این طرح و موج فزاینده گرانی در ماههای اخیر حال این نگرانی در میان مسئولین محترم به وجود آمده که عاقبت طرح تحول سلامت به کجا خواهد انجامید؟

سی و دو سال قبل به همت سازمان جهانی بهداشت معاهده‌ای به نام "منشور اتاوا برای ارتقای سلامت" به امضای دولتمردان کشورهای مختلف دنیا رسید. این سند که در شهر اتاوا پایتخت کانادا تصویب شد دستورالعملی کاربردی برای بهبود سلامت آحاد جامعه است. 

در صفحه اول این معاهده در بخشی به نام "پیش نیازهای سلامت" این جمله را می‌بینیم:

"منابع و زیرساختهای بنیادین سلامت عبارتند از: صلح، سرپناه، آموزش، غذا، درآمد، اکوسیستم با ثبات، منابع پایدار، عدالت اجتماعی و برابری. بهبود وضعیت سلامت جامعه نیازمند بنیانی ایمن از این پیش نیازهای اولیه است."

همچنین در بخش دیگر آمده:

"پیش نیازها و انتظارات سلامتی به تنهایی توسط بخش سلامت قابل دستیابی نیست.

ارتقای سلامت نیازمند فعالیت هماهنگ تمام ارگانها از جمله دولتها، بخش سلامت، دیگر بخشهای اجتماعی و اقتصادی، سازمانهای غیردولتی و داوطلب، حکومتهای محلی، صنعت و رسانه است." 

بدین ترتیب کشورهای پیشرو در حوزه سلامت از آن زمان این گونه اسناد را سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده و به عوامل اجتماعی موثر بر سلامت پیش از تمرکز بر بخش درمان اولویت دادند.  

از سوی دیگر نیز باید توجه داشت که کسب رضایتمندی حداکثری مردم از نظامهای سلامت بدون عنایت به پیش‌نیازهای فوق امکان پذیر نبوده، کشورهای پیشرفته‌ای چون کانادا نیز تاکنون بدان دست نیافته‌اند. به عنوان مثال، شخصاً در مورد رضایت از سیستم بهداشت و درمان کانادا از افراد مقیم زیادی سوال کرده و پاسخهای متناقضی دریافت کرده‌ام.

برای اینجانب به عنوان یکی از اعضای جامعه پزشکی کشور که افتخار دوستی و همکاری با جناب آقای دکتر هاشمی را از زمان پیش از وزارت ایشان داشته و ایشان را مدیری توانمند و دلسوز میدانم و دستاوردهای طرح تحول را نیز چشمگیر می‌دانم شنیدن مشکلات جاری ایشان تأسف‌بار است اما برخود لازم می‌دانم که یادآوری نمایم که اشتباه بزرگ ما مشکل اعتماد نبود بلکه اشتباه ما عدم شناخت صحیح بستر اجتماعی–سیاسی لازم برای انجام چنین اقدام بزرگ و پرهزینه‌ای بود.

حدود نیم ساعت پس از آنکه خبر را در شبکه اجتماعی ارسال کردم ادمین گروه که از اساتید برجسته کانادایی است در پاسخ مقاله‌ای از خود و همکاران را در گروه ارسال کرد:

"کانادا سرزمین فرصتهای از دست رفته برای عوامل اجتماعی موثر بر سلامت"