شکاف بین دانشگاه و جامعه: نقدی به برگزاری مجمع جهانی سلامت در جزیره کیش و سخنان معاون اول محترم رئیس جمهور

سخنان بغض آلود آقای دکتر جهانگیری در مراسم افتتاحیه مجمع جهانی سلامت آنجا که از عوارض شوم تحریمها بر سلامت مردم مظلوم ایران صحبت کرد شاید نکته‌ای بود که از دید هیچ یک از شرکت کنندگان در جلسه مخفی نماند. 

به خطر افتادن جان هموطنان و معلولیت و ناتوانی به علت تحریمها نکاتی بودند که سخنرانان بعدی افتتاحیه یعنی وزیر محترم بهداشت و ریاست محترم دانشگاه علوم پزشکی تهران که میزبانی جلسه را بر عهده داشت بدان اشاره کردند. 

سوالی که در اینجا مطرح است آن است که آیا این همایش بین المللی توانست به موضوع مهمی که به سلامت و بیماری تک تک ما مرتبط بوده بپردازد؟

اخیراً شاهد برگزاری گردهمایی منطقه‌ای مجمع جهانی سلامت که به نوبه خود یک اقدام کم نظیر در حوزه علوم پزشکی کشور است با حضور حدود نهصد نفر از نخبگان دانشگاهی، پژوهشگران، مسئولین اجرایی و دانشجویان در دو سطح ملی و بین المللی از بیش از 40 کشور دنیا بودیم. 

دستور کار همایش طبق اعلام قبلی "چالشهای سلامت جهانی به ویژه  مسایل مرتبط با ایران و مناطق اطراف" بود.

در طی دو روز برنامه تمام وقت، چهار جلسه عمومی و حدود 30 پانل موازی و 120 سخنرانی برگزارشد و اساتید عالی مقامی که بعضاً افتخار شاگردی آنها را دارم با ارایه تجربیات گرانسنگ خود در حوزه‌های مختلف علوم پزشکی بر غنای همایش افزودند.

همچنین در طی چند روز حضور مهمانان، مسئولین اجرایی سنگ تمام گذاشته و برنامه‌های اسکان، پذیرایی و فوق برنامه به نحو شایسته برگزار شد به طوری که مدعوین چه داخلی و چه خارجی به این مهم معترف بودند. 

یکی از دلایل انتخاب جزیره کیش آن بود تا حدود یکصد مهمان خارجی بدون دغدغه برای اخذ ویزای ایران و تبعات ناشی از ورود به خاک کشور ما در زمان تحریمها در برنامه شرکت نمایند. 

تعداد قابل توجه مهمانان دعوت شده و فشردگی برنامه به گونه‌ای بود که برخی از سخنرانان که بعضاً از کشورهای دور در همایش حضور پیدا کرده بودند فقط توانستند چند دقیقه صحبت کنند.

همچنین در یک ابتکار قابل تحسین مسئولین مجمع طی هماهنگی با مجله Lancet که یکی از معتبرترین ژورنالهای پزشکی دنیاست نسبت به چاپ مقاله مفصلی با عنوان Iran in Transition (ایران در گذار) با نویسندگی حدود 40 نفر از اساتید علوم پزشکی کشور اقدام کردند.  

در بخشی از مقاله چالشهای ده گانه پیش روی سلامت  کشور از شیوع بیماریهای غیر واگیر، سرطانها و غیره تا افزایش مصرف قلیان یک به یک بحث شده است.

اما همایش در مورد تحریمها چه کرد؟

پانلی با عنوان "جنگ، مناقشه و تحریمها" در یکی از سالنهای فرعی همایش در محل یکی از هتلهای مجاور برگزار و یکی از همکاران داروساز ایرانی چند دقیقه‌ای در مورد کمبودهای دارویی ناشی از تحریمها صحبت کرد. 

از طرف دیگر همزمان با این برنامه، پانل سالن اصلی در مرکز همایشهای بین المللی کیش  و چهار پانل دیگر در مکانهای مختلف برگزار شد. 

اما نکات زیر در مورد مجمع حایز توجه است:

دکتر جهانگیری در مراسم افتتاحیه گفت:

"مجامع بین المللی در مقابل سیاستهای غیر قانونی آمریکا به ویژه در حوزه سلامت سکوت نکنند."

در حالیکه جامعه این روزها در تب تحریمها می‌سوزد و این بار تحریمها یکی از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی یعنی سلامت را مورد هدف قرار داده‌اند سکوت مجامع آکادمیک ما چگونه قابل توجیه است؟ 

از سوی دیگر جامعه پزشکی ما خود یکی از قربانیان تحریمهاست. 

در حالیکه قیمت خدمات و کالا در یکسال گذشته رشد قابل توجهی داشته، تعرفه‌های پزشکی چقدر تغییر داشته‌اند؟ 

آیا روند تعطیلی کلینیکها، آزمایشگاهها، مراکز تشخیصی و تصویر برداری و ... جای تأمل ندارد؟  

می‌توانستیم با دعوت از مسئولین سازمان نظام پزشکی، نمایندگان بخش خصوصی پزشکی، معاونت درمان و سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت از یکسو و نمایندگان وزارت امور خارجه، معاونت حقوقی ریاست جمهوری و کانون وکلا از سوی دیگر و دعوت از نمایندگان سازمانهای بین المللی مرتبط با سلامت در ایران همچون سازمان  ملل، سازمان جهانی بهداشت، یونیسف و  UNFPA که همگی کارشناسانی عالی رتبه بوده و در تهران حضور دارند و همچنین سفیر سوئیس در تهران که کشورش رسماً اعلام آمادگی کرده که در این باره به ایران کمک کند و نماینده ویژه بین المللی سازمان ملل در امور تحریمها که در چندین نوبت موضع گیری منصفانه‌ای به نفع ما داشته و اخیراً اعلام تمایل کرده تا نقش میانجی را در این خصوص ایفا کند به ابعاد مختلف تحریم در سطح ملی و بین المللی بپردازیم. 

جالب توجه آن بود که برای آقای Christoph Hamelmann نماینده سازمان جهانی بهداشت در ایران دو سخنرانی در مورد پوشش همگانی سلامت و تغییرات آب و هوایی در نظر گرفته شده بود.

به علاوه می‌توانستیم با اضافه کردن بحث آثار تحریمها بر سلامت شهروندان به عنوان چالش یازدهم در مقاله فوق الاشاره  Lancet از این فرصت بی‌سابقه که تا پیش از این برای ما ایجاد نشده، نهایت استفاده را ببریم. 

به یاد داشته باشیم که برخی از نویسندگان این مقاله شخصیت‌های علمی شناخته شده بین‌المللی هستند و نخبگان تأثیرگذار جهانی که این گونه مجلات را مطالعه می‌کنند به این گونه مقالات عنایت ویژه دارند.

می‌توانستیم در کنار برنامه‌های تفریحی این یکصد مهمان ویژه خارجی، در جلسه‌ای برخی از شواهد و مستندات عوارض تحریمها را بدانها نشان دهیم، وجدان آنها را به چالش بکشیم و شهادت بدهیم که سکوت امروز تک تک شما ملامت آیندگان را در پی خواهد داشت.

اتفاقاً گاهی از اوقات همین رفتارهای دو گانه ماست که موجب می‌شود مردم سایر کشورها، تحت تأثیر انبوه رسانه‌های خارجی معاند، اثرات زیانبار تحریم بر سلامت ما را باور نکنند.

مجمع جهانی سلامت بهانه‌ای بود تا نشان دهم ما دانشگاهیان کمتر به فکر حل مشکلات جاری جامعه بوده، در محیطهای آکادمیک خود محصور و از جامعه منفک شده‌ایم. 

به عنوان مثال، در حوزه علوم پزشکی حتی نتوانسته‌ایم موضوع مهمی همچون عوامل اجتماعی موثر بر سلامت که تحریمها را نیز شامل می‌شود به سطحی خارج از دانشگاه منتقل کنیم. 

علاوه بر این، ما در حوزه‌های میان بخشی همچون مهارت استفاده از خرد جمعی و یا تأثیر بر افکار عمومی ضعیف هستیم.