گسترش فقر در جامعه یکی از عوامل شیوع آنفولانزای مرگبار در کشور
دکتر Rosling اپیدمیولوژیست مشهور سوئدی خاطره خود از دعوت به کوبا و ملاقات با فیدل کاسترو را بدین صورت تعریف می‌کند:
"در سال ۱۹۹۱ در بین کشاورزان تهیدست در استانی که کشت تنباکو در آن انجام می‌شد بیماری کور رنگی به همراه مشکلات عصبی همچون از دست دادن حس در دست و پاها شایع شده بود … از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی، هیچ کمکی از آنجا نمی‌رسید.
اپیدمیولوژیست‌های کوبایی در جستجوی تعدادی محقق خارجی باتجربه با من تماس گرفتند … در اولین روز پس از ورودم، فیدل همراه با نگهبانان مسلح به ملاقاتم آمد تا من را از نزدیک ببیند.
کفش‌های کتانی مشکی‌اش بر کف سیمانی هنگامی که دور من راه میرفت صدا می‌داد.
سه ماه را صرف تحقیق و بررسی کردم و نتیجه مشخص شد.
برخلاف آنچه شایع شده بود، کشاورزان نه از مسمومیت مواد غذایی موجود در بازار سیاه رنج می‌بردند و نه از مسمومیت برخی باکتری‌ها که باعث مشکلات متابولیکی شده باشند.
مشکل ناشی از یک سوء تغذیه ساده بود … برنامه‌ریزی دولت در تأمین غذای کافی برای مردم با شکست مواجه شده بود."
در روزهای اخیر شاهد موج کم سابقه‌ای از آنفولانزای مرگبار در کشور هستیم به طوری که تا این تاریخ بیش از ۸٠ نفر جان خود را بدین علت از دست داده و تعداد چند هزار نفر بستری شده‌اند.
اما چرا امسال آنفلوانزا به این شدت در جامعه شایع شد؟
در مورد چرایی وقوع این همه‌گیری میتوان دلایل زیادی را مطرح کرد.
اما یکی از عواملی که مورد غفلت واقع شده، گسترش فقر در جامعه ایرانی است.
چندی قبل مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش داد که حدود ۲۳ تا ۴۰ درصد از جمعیت ایران در سال ١٣٩٧ زیر خط فقر قرار گرفته‌اند.
همچنین با توجه به تشدید تحریمهای آمریکا، نرخ تورم بالا، افزایش قیمت بنزین و نا آرامی‌های سیاسی چند هفته اخیربه نظر می‌رسد که این وضعیت رو به وخامت است.
از سوی دیگر، صندوق بین‌المللی پول اخیراً پیش‌بینی کرده که اقتصاد ایران در سال جاری میلادی نه و نیم درصد کوچک شود.
اما تأثیر فقر بر همه‌گیری اخیر چیست؟
فقرا با عدم استطاعت مالی و رعایت نکردن موارد زیر به بیماری بیشتر مبتلا می‌شوند:
تزریق واکسن برای گروه‌های پرخطر این بیماری از جمله افراد مبتلا به بیماریهای زمینه‌ای، اشخاص بالای ۶۰ سال، کودکان ۶ ماهه تا ۵ ساله و خانم‌های باردار الزامی است.
البته این موارد همگی بر مبنای راهنمای ایمن‌سازی کشوری خودمان و هزینه و فایده واکسیناسیون کشوری است وگرنه خودم شخصاً در کشور کانادا شاهد بودم که پزشکان خانواده موظف به تزریق سالیانه واکسن آنفولانزا به تمامی افراد هستند.
واکسنی که البته در کشور ما کمیاب و گرانقیمت است.
چند روز قبل نیز معاون محترم بهداشتی وزارت بهداشت اعلام کرد که اکثر فوت شدگان از آنفلوانزا دارای سابقه بیماری زمینه‌ای بوده اند.
همچنین فقرا با عدم رعایت بهداشت فردی و استفاده از ماسک‌های مخصوص (و نه معمولی ارزان قیمت) در هنگام نیاز (همچون مواجهه با بیماران) به این گونه بیماریهای مسری بیشتر مبتلا می‌شوند.
همچنین فقر و گرانی بنزین باعث شده تا بنا به گزارش مسئولین شهری در هفته‌های اخیر استفاده از وسایل نقلیه عمومی در میان شهروندان به طور معنی داری افزایش یابد که خود موجب ازدحام مردم و انتقال بیشتر بیماریهای تنفسی واگیردار می‌شود.
از سوی دیگر می‌دانیم که بیماران مبتلا به آنفلوانزا باید نکات زیر را رعایت کنند:
- تغذیه مناسب به ویژه مصرف شیر، سبزیجات و میوه تازه
- مراجعه سریع به پزشک و در صورت نیاز بستری در بیمارستان
- مصرف داروهای ضد ویروسی (که البته در هفته‌های اخیر کمیاب و گران قیمت بوده‌اند)
- استراحت کافی و عدم حضور در محیط‌های کاری
نکاتی که معمولا توسط اقشار ضعیف جامعه قابل انجام نیستند و بر شدت بیماری آنها می‌افزاید.
چندی قبل یکی از کارکنان اورژانس تهران برای من تعریف می‌کرد که تماسی تلفنی از یک خانواده داشته و وقتی همکاران وی به آدرس مراجعه کرده‌اند زن و مردی را مشاهده کرده‌اند که به شدت سرما خورده‌اند اما آنچه که آنها را سخت ناتوان کرده و تا سر حد مرگ کشانده بیماری ساده آنها نیست بلکه آن است که به علت نداری مدت زیادی است که تغذیه مناسبی نداشته‌اند.
علاوه بر اینها کمبود اعتبارات در سطح کلان و حاکمیتی نیز باعث می‌شود سازمان‌های مسئول قادر به ارائه خدمات اجتماعی نباشند.
به عنوان مثال مدتی است که شاهد هستیم سازمان‌های بیمه‌گر ده‌ها قلم از داروها را از جمله برخی از داروهای ضد درد و التهاب ساده مورد مصرف در بیماری آنفلوانزا را از پوشش بیمه‌ای خود خارج کرده و یا آن که برخی از شرکت‌های بیمه تکمیلی، تعهدات خود نسبت به هزینه‌های درمان بیماران را کاهش داده و بیماران مجبورند تمام این گونه هزینه‌ها را از جیب خود بپردازند.
یا به عنوان مثال می‌دانیم که آلودگی هوا یکی از عواملی است که موجب انتقال سریع‌تر ویروس آنفلوانزا در جامعه می‌شود و نکته قابل تأمل آن است که همانگونه که مشاهده شد این اپیدمی در آلوده‌ترین روزهای سال بدین سرعت پراکنده شد.
آیا یکی از دلایلی که تاکنون نتوانسته‌ایم برای آلودگی هوا چاره‌ای بیندیشیم تنگناهای مالی برای توسعه زیرساخت‌های لازم در شهرهای آلوده نیست؟
جان کلام آنکه، وقوع اپیدمی آنفلوانزا در نتیجه تعامل سه متغیر عامل بیماریزا (ویروس)، شرایط میزبان (افراد آلوده شده و بیماران) و نحوه انتقال عامل عفونی در جامعه است.
درست است که ویروس این نوبت از قدرت بیماری‌زایی و کشندگی بالاتری برخوردار بوده اما این تمام ماجرا نیست و باید به عوامل اجتماعی موثر بر این بیماری توجه کرد.
