کرونا و محرم: روند ابتلا و مرگ صعودی می شود

در روزهای جاری شاهد افزایش چشمگیر موارد ابتلا به کرونا در کره جنوبی هستیم. 

این کشور که پیش از این لقب قهرمان مهار بیماری کرونا را به خود اختصاص داده و تا همین چند هفته پیش تعداد موارد جدید از ابتلا در کل کشور را به 20 نفر در روز تقلیل داده بود هم اکنون با صعود 20 برابری موارد بیماری مواجه است.

ماجرا از این قرار است که به دعوت یکی از رهبران کلیسای مسیحی سئول (پایتخت کره جنوبی)، تظاهراتی در شهر بر علیه سیاستهای ضد مذهبی دولت برگزار شد که موجب پراکندگی عفونت گردید. 

هفته گذشته شاهد ابلاغ دستورالعمل ضوابط برگزاری مراسم عزاداری در ماه های محرم و صفر بودیم.

در همین چارچوب چند روز قبل ریاست محترم جمهور ضمن تاکید بر برگزاری پرشور مراسم محرم در دوران اپیدمی کرونا گفت:

"ما هستیم که موج سوم (بیماری) را درست می‌کنیم یا درست نمی‌کنیم. اگر این دستورالعمل‌ها را کنار بگذاریم بله موج سوم هم داریم، دستورالعمل‌ها را کنار نگذاریم احتمالاً اصلاً نداشته باشیم."

معتقدم با غفلت از راهکارهای چگونگی اصلاح رفتار بهداشتی در جامعه، نادیده گرفتن سبک و فرهنگ عزاداری توده مردم و بی اعتنایی به اصول علمی مقابله با این همه گیری، طغیان اپیدمی در راه است. 

باید بدانیم پیش نیاز ایجاد تغییر در رفتار جامعه، آماده سازی حداقل چهار بستر مقدماتی است که در آموزش بهداشت از آن به نام BASNEF  (با استفاده از حروف اول این لغات) یاد می شود.

الف- باور (Belief): مردم وقتی از یک الگوی جدید رفتاری تبعیت می کنند که به آن باور داشته باشند. 

مثلا در جایی که بعضی براین باورند که بیماریهای عفونی در مجالس معنوی رخنه نمی کنند، از ضوابط بهداشتی نیز تبعیت نخواهند کرد.

ب- نگرش (Attitude): رفتار جدید باید خوشایند گروه هدف قرار گیرد.

به عنوان مثال، می دانیم برخی مایلند در هنگام عزاداری به صورت گروه های فشرده دور بچرخند، تجمع کنند و سینه بزنند پس از فاصله گذاری اجتماعی پیروی نخواهند کرد.

ج- هنجارهای انتزاعی (Subjective Norms) یا فشار اجتماعی: به عبارت دیگر، هر فرد در شبکه اجتماعی که به آن تعلق دارد، از واکنش سایرین در هنگام تخطی از مقررات تاثیر خواهد پذیرفت. 

مثلا فرض کنید در وسط مجلس سخنرانی یا سینه زنی فردی ماسک خود را از صورت بردارد، عکس العمل سایرین چیست؟ 

آیا کسی به خود اجازه می دهد تا به وی تذکر دهد و یا وی را به بیرون مجلس هدایت نماید؟

د- عوامل قادر کننده  (Enabling Factors): یعنی آیا امکانات لازم همچون پول، تجهیزات، مکان و … برای انجام رفتار بهداشتی لازم در اختیار است؟ 

در حالیکه می دانیم در حال حاضر افراد زیادی وجود دارند که به علت فقر در تامین مایحتاج اولیه خود هم مشکل دارند دور از انتظار نیست که برخی ماسک هم نزنند.

پس در جایی که می دانیم، برخی عزاداران به این ضوابط باور ندارند، بعضی دیگر از این سبک عزاداری رضایت ندارند، در این مجالس فشار اجتماعی لازم بر خاطیان بار نمی شود و امکانات لازم برای تبعیت از مقررات در اختیار همگان نیست، شرایط بسیار شکننده و خطرناک بوده و امکان آلودگی به راحتی وجود دارد و تدبیر علمی در چنین شرایطی، عدم مجوز به برگزاری تجمعات است. 

حال با ورود به ماه محرم شاهد عدم رعایت پروتکلهای بهداشتی از سوی برخی عزاداران هستیم. 

یکبار دیگر چهار اصل طلایی و حداقلی سازمان جهانی بهداشت برای پیشگیری از کرونا را مرور کنیم:

فاصله گذاری اجتماعی، شستن مکرر دستها، اجتناب از حضور در تجمعات و استفاده از ماسک

نکاتی که از محور سوم آن به راحتی چشم پوشی شده و تبعیت همه عزاداران از تمامی موارد آن نیز امکان پذیر نیست. 

جان کلام آنکه،  تغییر نحوه سوگواری  برای مردمی که حداقل چند صد سال است با آداب خاصی مشغول عزاداری هستند با توصیه های بهداشتی قابل اصلاح نیست.

امکان پذیر نیست از مردم بخواهیم تا عزاداری ها را باشکوه برگزار کنند و فکر کنیم با نگارش و ابلاغ چند خط آئین نامه  کار تمام است.

وقتی که اصول حیاتی مقابله با بیماری های عفونی به راحتی در عزاداری ها قابل تخطی باشند آیا پیش بینی موج سوم بیماری دور از انتظار است؟

بر دلدادگان حسینی حرجی نیست بلکه مقصر اصلی دولتمردانی هستند که با ساده اندیشی چنین خطرات سهمگینی را بر مردم تحمیل می کنند. 

من هم امیدوارم که به برکت این ایام بزرگ، این بلا از دامن این مرز و بوم دفع گردد اما به یاد داشته باشیم که امام صادق (ع) فرمودند:

"خداوند ابا دارد از این که امور را جز از طریق اسباب فراهم آورد."

پس در نظام جهان که برای هر معلولی علتی وجود دارد، نمی توان از اسباب مادی این همه گیری که شیوع این ویروس عفونی در تجمعات است غفلت کرد و پایبندی به اصول پیشگیری بر مبنای عقل و شرع ضروری است. 

به قرآن کریم رجوع کنیم که می فرماید:

"خویشتن را با دست خود به هلاکت نیفکنید."