در باب ضرورت تدوین برنامه راهبردی ملی مقابله با کرونا

جامعه پزشکی در روزهای اخیر ملتهب و شاهد نزاع مسئولین عالی‌رتبه وزارت بهداشت بود.

 آقای دکتر نمکی در حکم انتصاب معاون جدید پژوهشی خود ضمن طرح گلایه‌های متعددی از آقای دکتر ملک‌زاده (معاون پیشین) یکی از دلایل سخت تر شدن مدیریت اپیدمی کرونا را اندیشه‌های غیر عالمانه وی همچون ترویج رویکرد ایمنی جمعی دانست.

 از سوی دیگر آقای دکتر ملک زاده در نامه‌ای مبسوط به نکات فوق پاسخ داده و اشاره کرد که:

"اینکه اینجانب توصیه به ایمنی دسته جمعی کرده باشم واقعاً یک تهمت آشکار است."

سوال اینجاست، این اندیشه های غیر عالمانه بر مبنای کدامین مکتوب ارائه و با کدام برنامه عملیاتی در سیستم بهداشتی درمانی کشور جاری شد؟

معتقدم یکی از وظایف مغفول ستاد ملی مقابله با کرونا تدوین سند راهبردی مدیریت این بیماری است. 

از اقدامات اولیه سازمان جهانی بهداشت پس از وقوع پاندمی اخیر، تدوین برنامه استراتژیک (راهبردی)  جهانی مقابله با بیماری کووید ۱۹ بوده، در قدم بعدی به تمامی دولتمردان کشور ها توصیه کرد تا به نگارش نسخه ملی خود بپردازند.

در همین چارچوب این سازمان در طی ماه‌های گذشته هر چند هفته یک بار نسبت به بروز رسانی و انتشار ادواری اسناد جدید اقدام کرده است.

در حالی که تاکنون کشورهای متعدد حتی برخی از همسایه های ما همچون افغانستان و پاکستان نسبت به تدوین این سند اقدام کرده‌اند، جای تعجب است که چرا این کار در کشور ما انجام نشده است.  

جالب توجه است که طی ماه‌های گذشته اسناد مختلفی در خصوص برنامه کنترل بیماری منتشر شده که البته نمی‌توان نام آنها را سند استراتژیک ملی نامید.

به عبارت دیگر هم اکنون ابهامات زیادی در خصوص برخی از ارکان برنامه جاری مقابله با بیماری در کشور در حیطه هایی همچون راهبردها، اهداف، تحلیل عوامل داخلی (نقاط قوت و ضعف)، عوامل خارجی (فرصت ها و تهدیدها) و ... وجود دارد که ضروری است هر چه سریعتر بدانها پرداخته شود.  

برای درک بهتر ضرورت نکات فوق، ذکر برخی از مثالها می تواند کمک کننده باشد.

آیا همچون کشور سوئد که صراحتاً استراتژی خود را اعلام کرده به دنبال راهبرد ایمنی جمعی هستیم؟

آیا به دنبال انجام تستهای تشخیص بیماری به صورت گسترده و از عموم افراد جامعه هستیم یا آنکه به دنبال انجام هدفمند آزمایش (گروه های خاص) می باشیم؟

همگی معترفیم که مجاهدتهای شایسته جامعه پزشکی در این مدت از نقاط قوت برنامه جاری بوده است، نبود ساختار شبکه بهداشتی در شهرها موجب اختلال در نظام پیشگیری از این بیماری مسری  شده و از  نقاط ضعف ماست، وجود عزم بین المللی برای مهار بیماری از فرصت های موجود است و تحریم های اقتصادی موجب وقفه در انتقال دارو و تجهیزات پزشکی در این مدت شده و از تهدید های ما در این زمانه به شمار می‌روند. 

چه راهکارهایی برای استفاده بهینه از این شرایط داریم؟

علاوه براینها، برای کنترل موثر یک همه گیری با ابعاد اپیدمی کرونا نیاز است تا با تحلیل روابط  راهبردها و اهداف برنامه استراتژیک، برنامه های عملیاتی متعددی طراحی کنیم.

به عنوان مثال طرح شهید سلیمانی که اخیراً در کشور به راه افتاده است، برنامه عملیاتی خوبی است که باید توسط سایر برنامه ها تقویت گردد در غیر این صورت به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.

همچنین لازم است تا به صورت ادواری این سند بازبینی شده، مواردی همچون نکات زیر به‌روز‌رسانی شوند:

 تحلیل وضعیت روند اپیدمی

ارزشیابی راهبرد های قبلی

مرور یافته های اخیر در خصوص ویژگی‌های ویروس و بیماری

استفاده از تجارب موفق سایر کشورها

سناریوهای محتمل پیش رو

ارزشیابی برنامه های عملیاتی قبلی و ارائه برنامه های جدید

به طور خلاصه، برای کنترل یک همه گیری به ابعاد پاندمی کرونا نیاز به تدوین سند راهبردی ملی و ارتقاء مداوم آن داریم نکته ای که متاسفانه در طی این مدت به بوته فراموشی سپرده شده است. 

در هر صورت، حال که در خلال هفته های جاری و متعاقب اعمال تعطیلی و محدودیت های شدید در سطح کشور و همکاری شایسته مردم خوشبختانه به نظر می رسد که روند روزانه مرگ ها و بستری ناشی از کرونا رو به نزول است وقت آن است که با تهیه این سند نشان دهیم که در گام‌های آتی به دنبال چه هستیم؟

بد نیست که بدانیم یکی از ضعفهای دولت ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری اخیر نداشتن برنامه ای راهبردی برای کنترل اپیدمی بود.

نکته ای که دموکراتها روی آن دست گذاشتند و با تدوین و اعلام برنامه خود ضربه مهلکی به جمهوری خواهان وارد کردند.