کرونا نشان داد که زمان تجدید نظر در نحوه تعامل با جهان فرارسیده است

ایستا یکی از روستاهای شهر طالقان است که اهالی آن حدود یکصد سال است ارتباط خود را با جهان خارج قطع کرده اند. آنها هویت اصیل انسانی را در خود اتکایی دانسته و خود را از مواهب تجدد بی نیاز می دانند، به همین علت است که ساکنین این روستا اهل توقف (ایستا) و سایرین اهل بیرون نامیده می شوند.

متاسفانه در روزهای اخیر یکی از اولین کشورها هستیم که وارد موج چهارم اپیدمی کرونا شده است. 

تابستان گذشته، زمانی که کشورهای مختلف در حال رقابت و چانه زنی با غولهای داروسازی دنیا بودند وزیر بهداشت در دیدار با یکی از گروه های تولیدی واکسن گفت:

"بزرگترین افتخار ما این است که ملت ما می داند که ما در اوج فشار و تحریم، محتاج بیرون از مرزها نیستیم که (این) افتخار غرور آمیزی است حتی در حوزه تولید واکسن. ما به جای اینکه پیش پرداخت دهیم برای خرید واکسن از کشورهایی که بلاتکلیف هستند و نمی دانند آیا این را به دنیا خواهند داد یا خیر، با سرمایه گذاری بر روی زیرساخت‌هایمان و با هزینه ای بسیار کمتر از آنچه برای پیش خرید باید به سایر کشورها می دادیم، این کار را انجام می دهیم."

معتقدم این رویکرد یکی از دلایل بروز موج چهارم اپیدمی در کشور بوده، تداوم آن  ارمغانی به جز مرگ و بیماری نخواهد داشت.

چهار ماه قبل بود که انگلیسی ها برنامه واکسیناسیون گسترده را به سایر مداخلات اجتماعی خود اضافه کرده و حالا شاهد اثرات مثبت آن هستند به طوری که در طی این مدت از مرگ حدود 1250 نفر در روز به آمار 30 مرگ روزانه رسیده اند.

در این مدت ایران با واکسیناسیون کمتر از یک در صد جمعیت خود در شمار آخرین کشورها از نظر انجام واکسیناسیون قرار گرفته و نمی توان از این حجم اندک واکسن تزریقی انتظاری برای کنترل همه گیری داشت.

طبق اقوال مختلف مسئولین، اگر همه چیز به خوبی پیش برود و پروژه های ساخت واکسن با نقصانی روبرو نشوند (چنانکه در حوزه پژوهشهای تجربی کاملا محتمل است)، واکسیناسیون عمومی از تابستان یا پائیز قابل انجام خواهد بود. در چنین شرایطی مرگها و بیماری های ناشی از این تاخیر چگونه جبران خواهند شد؟

اما سویه دیگر ماجرا آن است که برخلاف نظر بسیاری از دولتمردان، ارایه واکسن داخلی نیز ممکن است پایان ماجرا نباشد.

بد نیست بدانیم که 80% ذخایر واکسن کووید در اختیار 10 کشور ثروتمند دنیاست و آنها چند برابر نیاز خود نسبت به انبار آن اقدام کرده اند. چرا؟

حقیقت این است که تا این تاریخ شواهد علمی کافی در خصوص طول مدت زمان پایداری ایمنی ناشی از واکسن مشخص نشده و این احتمال وجود دارد که برای کسب ایمنی طولانی مدت، نیاز به تزریق چندین نوبت واکسن وجود داشته باشد.

علاوه بر این، جهشهای آتی در ویروس این بیماری، می تواند موجب فرار عامل بیماریزا از واکسنهای موجود شده، نیاز به تولید واکسنهای جدید و یا اصلاح واکسنهای در حال استفاده باشد.

باید توجه داشت که در واکسنهای تطابق یافته، از تکنولوژی جدیدی استفاده شده که در اختیار کمپانی های خارجی بوده و ما در این حوزه کم تجربه ایم.

بنا به همین دلایل است که برخی کشورهای غنی نسبت به انباشت سبد متنوعی از واکسنها اقدام نموده اند.

به عنوان مثال، انگلیس که خود یکی از تولید کننده های اصلی واکسن است از واکسنهای آمریکایی نیز استفاده کرده و یا کشوری چون امارات که جزء کشورهای پیشرو در امر واکسیناسیون است و ادعایی هم در خصوص تولید واکسن ندارد از مجموعه ای از واکسنهای آمریکایی، انگلیسی، چینی و روسی استفاده نموده است.

همان طوری که در یادداشتهای قبلی خود در همین کانال تلگرامی (https://t.me/PaymanSalamati) عنوان کرده ام خودکفایی تکنولوژیک در قرن 21، مفهوم غریبی است که به شکل عجیبی در ذهن بسیاری از مسئولین طراز اول کشور شکل گرفته است.

همچنین توضیح داده ام که ضروریست سیاستگذاران حوزه سلامت، خوش بینی را کنار گذارده و همیشه برای بدترین سناریوهای محتمل پیش رو برنامه داشته باشند.  

جان کلام آنکه، مرور نحوه تصمیم سازی در مقوله واکسن کرونا نمونه ای عینی از یک رویکرد فکری اشتباه در کشور است.

توهم استغنای حاکمیت، موجب فرصت سوزی در تهیه واکسن از منابع خارجی شده و در نتیجه مرگ و بیماری تعدادی از هموطنان را به دنبال داشته و بیم آن می رود که حتی پس از دستیابی به واکسنهای داخلی با مشکلات دیگری مواجه شویم.

اگرچه اصل اقدام و حمایت از محصولات ایرانی کاملا بدیهی است اما نباید خوشبینانه سایر گزینه ها و تامین مقدار معتنابهی از واکسن های متفاوت را کناربگذاریم. 

پندار کمال و خوش بینی دو آفت در سیاستگذاری سلامت است. این پاندمی عظیم تر از آن است که یک کشور به تنهایی توان مقابله با آن را داشته باشد.

در جهان پیچیده امروزین، خودکفایی و خوداتکایی تکنولوژیک، اعتباری ورای زندگی در یک روستا ندارند.