آیا طرح پزشکیان موفق می شود؟
منتشر شده در صفحه اول روزنامه اعتماد بتاریخ 29 آذر 1403
✍️ پیمان سلامتی
استاد پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران
چند روز قبل دومین مصاحبه تلویزیونی رئیس جمهور محترم برگزارشد و ایشان همچون مصاحبه اول بر اجرای طرح پزشک خانواده در سراسر کشور تاکید کردند.
همچنین معاون محترم بهداشت وزارت بهداشت در برنامه تلویزیونی دیگری درباره این طرح گفت:
"قول می‌دهیم که پزشکی خانواده در کشور اجرایی شود اما از نظر ما، مشکل تامین منابع نیست بلکه مشکل اساسی، عدم اجرای قانون است؛ یعنی منابعی که برای نظام سلامت و بیمه‌ها در نظر گرفته شده، تاکنون تخصیص نیافته است."
💠 اینجانب اگر چه همواره یکی از مدافعان اجرای برنامه فوق در کشور بوده‌ام اما معتقدم بنا به دلایل متعدد از جمله موارد زیر، دولت چهاردهم باید از اجرای این برنامه تا زمان مناسب چشم‌پوشی کند.
💠 الف- 38 سال قبل به دعوت سازمان جهانی بهداشت بیش از دویست تن از کارشناسان عالی رتبه حوزه سلامت در پایتخت کانادا جمع شدند و سندی را با عنوان "منشور اتاوا برای ارتقای سلامت" به تصویب رساندند که می توان از آن به عنوان یکی از متون مرجع اصلی بین المللی در این خصوص نام برد.
اهمیت این سند وقتی دوچندان می شود که بدانیم این منشور در پاسخ به جنبشی جهانی جهت انجام اصلاحات در حوزه سلامت و به ویژه کارسازی برنامه پزشکی خانواده در نظامهای سلامت تدوین شد.
💠 در ابتدای این معاهده بخشی به "پیش‌نیازهای سلامت" اختصاص یافته و تصریح شده که بهبود وضعیت سلامت جوامع بدون توجه به این پیش‌نیازها امکان پذیر نیست.
در این سند آمده است:
"منابع و زیر ساختهای بنیادین سلامت عبارتند از صلح، مسکن، آموزش، غذا، درآمد، اکوسیستم با ثبات، منابع پایدار، عدالت اجتماعی و برابری."
سوال مهم این است که آیا در شرایطی که به صورت غیر مستقیم درگیر جنگ منطقه ای شده ایم و در باتلاق ابر بحرانهای اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و ... به شدت دست و پا می زنیم این پیش نیازها فراهم هستند؟
💠 ب- توجه به نقش ذی نفعان:
در بخش دیگر منشور آمده است:
"اصلاحات در حوزه سلامت نیازمند اقدامی هماهنگ در همه حوزه های مرتبط اعم از دولت، واحدهای بهداشتی-درمانی، اقتصادی، اجتماعی، سازمانهای مردم نهاد و داوطلبانه، مسئولین محلی، صنعت و رسانه است. همچنین مردم به شکل فردی، خانوادگی و جمعی باید درگیر چنین برنامه هایی شوند."
به عبارت دیگر، انجام چنین جراحی بزرگی نیاز به جلب مشارکت، فضا سازی، همکاری و همدلی آحاد ملت داشته که هم اکنون فاقد آن هستیم.
💠 به عنوان مثال آیا مردم می دانند که پزشک خانواده چه مفهومی دارد و مثلا از نظر فرهنگی می پذیرند که در هنگام بیماری نزد بهترین متخصصان نرفته و به یک پزشک واحد رجوع کنند؟
آیا مستندات جدیدی در خصوص چنین طرح گسترده ای منتشر شده است؟
همچنین این طرح با کارکرد جاری افراد بسیاری به ویژه در جامعه پزشکی (از پزشکان در مطب‌ها تا بیمارستان‌های خصوصی) تعارض دارد و بدیهی است که بدون توجه به خواسته‌های برحق آنها امکان تحقق ندارد.
💠 ج- یکی از بدیهی ترین اصول اجرای برنامه ها در علم سیاستگذاری سلامت استفاده از چرخه ارزیابی است.
مطابق با این الگو در فرایند اجرا حداقل باید از چهار گام متوالی استفاده کرد: برنامه ریزی، انجام مداخله، ارزیابی سودمندی مداخله و در نهایت تصمیم در خصوص کنار گذاشتن اقدام یا ادامه دادن آن با اصلاحات مورد نیاز.
در این چارچوب اجرای فاز پایلوت (مقدماتی) و انجام محدود برنامه در یک یا دو استان قبل از اجرای طرح کلان ملی و ارزیابی آن، یکی از بهترین راهکارهای ارزیابی سودمندی برنامه ها در این چرخه است.
💠 جالب توجه است که در همان برنامه تلویزیونی معاون محترم بهداشت که مغز متفکر برنامه پزشک خانواده در کشور هستند شکست فاز پایلوت این طرح در استان‌های فارس و مازندران (از دوازده سال قبل تاکنون) را تلویحا پذیرفت.
در حالی که این موضوع بیانگر آن است که این طرح نمی تواند در چرخه ارزیابی نمره قابل قبولی بگیرد و از قوت لازم برخوردار نیست.
💠 د- همچنین پیش از هر اقدام جدیدی باید سرنوشت طرح های قبلی همچون تحول سلامت تبیین و چالشهای آنها آسیب شناسی گردند.
تجربه تلخ شکست طرح تحول سلامت در دولت آقای روحانی نشان داد که چگونه عدم توجه به مسایل فوق می توانند هزاران میلیارد تومان از منابع مردم را به راحتی ببلعند.
💠 جان کلام آنکه، طرح جدید پزشکیان در حوزه سلامت موفق نخواهد شد.
مشکل در عدم اجرای قانون نیست بلکه بدون توجه به نقشه راهی که سازمانهای خبره بین المللی ترسیم کرده اند، تامین پیش نیازهای سلامت، توجه به نقش تمامی ارکان جامعه از مردم تا پزشکان، شفاف سازی در خصوص وجوه مختلف این طرح، آسیب شناسی دلایل عدم موفقیت فاز مقدماتی این برنامه و ارزیابی دقیق علل ناکامی طرحهای کلان قبلی (همچون طرح تحول سلامت)، بهداشت و درمان در این کشور به سامان نخواهند رسید.
💠 پیشنهاد می شود رئیس جمهور محترم به جای بازآزمودن برنامه های خطای قبلی به دنبال تجدید نظر در سیاستهای کلان زیان بار و ویرانگر بوده و در این زمان به تامین صلح، عدالت اجتماعی، درآمد آبرومند، محیط زیست مناسب، منابع پایدار انرژی و ... برای آحاد مردم بپردازند.
همین ها در گام نخست مهمترین عوامل جهت تامین سلامتی مردم این مرز و بوم هستند.
در صورت تمایل به دریافت مطالب از سایر پلتفرمها (لینکدین، اینستاگرام، یوتوب، وبلاگ و کست باکس) لطفا با استفاده از سایت شخصی اینجانب به آدرس زیر عضو شوید.
