خودکشی دستیاران پزشکی: چه باید کرد؟

💠 مقاله زیر در صفحه اول روزنامه اعتماد ۲۴ دی ماه به چاپ رسیده است.

شاید بتوان هفته گذشته را مرگبارترین هفته برای پزشکان شاغل در بیمارستان‌های دانشگاهی نامید. 

خود کشی منجر به فوت سه نفر از دستیاران (رزیدنت‌های) پزشکی کشور طی هفته و به طور مشابه مرگ خودخواسته و رو به فزونی ده‌ها تن از همکاران جوان جامعه پزشکی در سالیان اخیر، صدمات هولناکی بر بدن نیمه جان جامعه پزشکی کشور وارد آورده که زخم ناشی از آن قابل ترمیم نیست. 

💠 متاسفانه حاکمیت و به ویژه مسئولین حوزه پزشکی با بی اعتنایی به مشکلات انباشت شده نظام سلامت، معرکه ای از فقر و مشکلات معیشتی، تعرفه‌ها و پرداخت‌های ظالمانه، فشار و استرس کاری، ضرب و شتم در حین خدمت، تهدید از سوی بیمار و یا همراهان وی، متهم شدن به قصور پزشکی، احضار مکرر به سیستم قضایی، احساس نابرابری‌های اجتماعی، روند رو به افول کیفیت آموزش پزشکی، مشاهده سونامی مهاجرت اساتید، پزشکان، همکاران و دانشجویان به خارج از کشور و ... را برای پزشکان جوان رقم زده  و آنها را به فاز ناامیدی و یأس از آینده شغلی خود و در نتیجه پیامدهای بعدی آن همچون انصراف از ادامه تحصیل، تغییر شغل به مشاغل غیر پزشکی، ترجیح بیکاری بر اشتغال، مهاجرت و در فجیع ترین حالت، خودکشی سوق داده اند.

💠 حال چه باید کرد؟ 

تولید علم در ایران: مرجعیت علمی یا توهم دانایی

 مقاله زیر در صفحه اول روزنامه اعتماد 13 شهریور ماه به چاپ رسیده است.      

                                                                                                                         

"جهش بزرگ به پیش" نام مجموعه برنامه‌های حزب کمونیست چین به رهبری "مائوتسه دونگ" در سال 1958 بود که با هدف رونق تولید صنعت و به ویژه افزایش کیفیت و کمیت فولاد در آن کشور اجرایی شد. 

این برنامه ها آنقدر غیر کارشناسی بودند که امروز از آنها به عنوان عبرت‌های بزرگ در سیاست‌های اشتباه اقتصادی-اجتماعی حکومتها یاد می‌شود.

  به عنوان مثال، حزب کمونیست تصمیم گرفت تا جهت رقابت با کشورهای غربی هرگونه حمایت را از شهروندان انجام دهد تا تولید فولاد به کارخانه‌ها محدود نبوده و کوره‌های تولید این محصول در هر کجا شکل گیرد. 

بدین ترتیب، روستاییان و کارگران بی‌سواد با تبدیل مزارع و کارگاه‌ها به کوره‌ها و سوزاندن هرگونه درخت، چوب، وسایل و حتی در و پنجره‌های ساختمانی تبدیل به تولید کنندگان فولاد شدند تا از مشوق‌های دولتی بهره‌مند شوند. 

اما چند سالی طول نکشید تا "جهش بزرگ به پیش" فاجعه انسانی قحطی چین با مرگ حداقل 15 میلیون انسان را رقم زد.

  هفته گذشته را با نام هفته دولت پشت سر گذاشتیم و در این میان بار دیگر مسئولان وزارتخانه‌های علوم و بهداشت با استناد به تعداد مقالات چاپ شده علمی-پژوهشی در کشور از موفقیت در کسب مرجعیت علمی در منطقه و رتبه پانزدهم جهانی در تولید علم در دانشگاه‌ها سخن گفتند. 

چند ماه قبل نیز رئیس جمهور عنوان کرد:

"رتبه پانزدهم تولید علم در جهان از افتخارات ایران اسلامی است."

از طرف مقابل شاهد هستیم که بسیاری در خصوص عملکرد موفق دانشگاه ها ابراز تردید کرده به طوری که تیتر اول روزنامه اعتماد مورخ دوازدهم شهریور ماه از "جایگزینی شبه علم به جای علم" در دانشگاه‌ها خبر می‌دهد. 

چگونه این تعارض قابل توجیه است؟

 معتقدم دانشگاه های کشور با سیاستگذاری های اشتباه از ریل توسعه خارج شده و یکی از این سیاستهای اشتباه تقلیل موضوع تولید علم به چاپ مقالات علمی-پژوهشی به عنوان شاخص مرجعیت و توسعه علمی است.  

گسترش فقر در جامعه یکی از دلایل افزایش کشته های حوادث ترافیکی

 مقاله زیر در صفحه اول روزنامه اعتماد 31 مرداد ماه به چاپ رسیده است.

طبق آماری که سازمان پزشکی قانونی چند هفته قبل منتشر کرد متأسفانه تلفات ترافیکی سالیانه به عدد 19,237  نفر رسیده و با افزایش چشمگیر 16 درصدی نسبت به سال قبل مواجه بوده ایم. 

این فاجعه در حالی اتفاق افتاده که تعداد کشته های ترافیکی در اکثر کشورهای جهان رو به کاهش بوده و در برخی از آنها به صفر نزدیک شده است. چرا چنین است؟

 معتقدم عوامل متعددی در این موضوع دخیل اند که یکی از مهمترین آنها گسترش فقر در جامعه است. 

 طبق گزارش رسمی وزارت رفاه، فقر در ایران گسترش زیادی یافته، به شکلی که از هر سه ایرانی، یک تن زیر خط فقر زندگی می‌کند. 

همچنین آخرین گزارش بانک جهانی اشاره می کند که درآمد سرانه ایرانیان به شدت کاهش یافته، به شکلی که، جایگاه ایران در تقسیم بندی چهارگانه درآمدی کشورها از درجه دوم  (Upper-middle income) به درجه سوم (Lower-middle income)  سقوط کرده است.

 حدود 40 سال قبل یکی از محققان برجسته بین المللی روشی را برای تجزیه و تحلیل حوادث ارایه داد که به نام خود وی ماتریس هادون (Haddon’s Matrix) نامگذاری شد. 

در این تقسیم‌بندی عوامل بروز حوادث به چهار بخش انسان، وسیله، محیط فیزیکی و شرایط اجتماعی تقسیم می شوند. 

به طور نمونه، برای حوادث ترافیکی این عوامل به ترتیب به صورت راننده، خودرو، جاده (و شرایط آب و هوایی) و در بخش شرایط اجتماعی با مؤلفه‌هایی از قبیل فقر، وضعیت فرهنگ رانندگی در جامعه، میزان تبعیت مردم از قانون و سطح کارآمدی پلیس تعریف می‌شود.

چرا نظام سلامت آبستن وقایع تلخ است؟

 مقاله زیر در روزنامه اعتماد 24 مرداد ماه به چاپ رسیده است.

سردبیر محترم روزنامه اعتماد 

باسلام، 

مقاله مندرج در شماره 5548 مورخ پانزدهم مرداد ماه آن روزنامه وزین با عنوان "بیش ازپنجاه درصد پزشکان متخصص سهمیه‌ای هستند" و ابراز نگرانی در خصوص آینده نظام سلامت کشور شایسته تقدیر است. با وجود این، ملاحظات دیگری نیز وجود دارد که این نگرانی را به شدت افزایش داده و بیم آن می رود که در آینده شاهد فروپاشی این سیستم باشیم. 

 چند روز پیش بود که رئیس محترم نظام پزشکی کشور از وضعیت مهاجرت پرشتاب پزشکان، روند رو به کاهش کیفیت آموزش پزشکی، کمبود نیروهای تخصصی در برخی رشته ها به علت عدم تمایل به تحصیل در آنها، عدم اشتغال بیست هزار پزشک عمومی در حوزه سلامت و ... خبر داد و پیش بینی کرد که به زودی آنها که توانایی مالی داشته باشند برای درمان‌های ضروری به کشورهای دیگر خواهند رفت. چرا چنین شد؟

 معتقدم انسداد سیاسی در حوزه سیاستگذاری بهداشت و درمان یکی از عوامل مهم بوده و تداوم این وضعیت باعث بروز عوارض ناگواری در آینده خواهد شد. 

 گریم گیل در کتاب خود با عنوان پویایی دموکراسی سازی، انسداد سیاسی را این گونه تعریف می کند:

"ساختار و شیوه عملکردی که هیچگونه ضدیت و مخالفتی را تحمل نمی‌کند. امکان بروز مخالفت نیست. ساز و کارهای حل مشکل با رضایت همه احزاب یا گروه‌های ذی‌نفع هم وجود ندارد. منافع گروه‌های مختلف مردم توسط نهادها و سازمان‌ها نمایندگی نمی شود و افرادی که صاحب قدرت نیستند از تصمیماتی که گرفته می شود رضایت ندارند. وضعیتی که مردم ناراضی اند اما راهی برای حل اختلاف و پیدا کردن راه حل هم وجود ندارد."

 متاسفانه روند این گونه انسدادها در حوزه تصمیم سازی نظام سلامت رو به افزایش است. 

چرا روند توسعه در کشور نزولی شده؟ چگونه وضعیت امید سیاسی بر سلامت اجتماعی در کشور تاثیر می‌گذارد؟

طبق گزارش سازمان ملل متحد، مقدار شاخص توسعه انسانی (یکی از مهمترین مقیاسهای میزان توسعه در سطح بین المللی)  در ایران برخلاف بسیاری از کشورها از سال 2017 تا کنون هر ساله رو به کاهش بوده است. 

در آسیب شناسی این قضیه عوامل متعددی دخیل هستند که یکی از مهمترین آنها بحران سلامت اجتماعی در کشور است. 

 طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامت از سه جزء جسمی، روانی و اجتماعی تشکیل شده است. 

در خصوص سلامت جسمی و روانی بسیار گفته و نوشته شده اما سلامت اجتماعی حوزه جدیدی از دانش سلامت است و پژوهشهای  اندکی به آن پرداخته اند. 

تا کنون تعاریف متفاوتی در این خصوص ارایه شده ولی شاید یکی از بهترین آن ها این باشد که سلامت اجتماعی یعنی قضاوت هر فرد درباره  کیفیت روابطش با سایرین، جامعه ای که در آن زندگی می کند و جهان هستی.

 دانشمندان حوزه سلامت برای اجتناب از کلی‌گویی و شرح این معنا، سلامت اجتماعی را مشتمل بر پنج بخش زیر می دانند: