واکسن کرونای ایرانی: انتخاب یا اضطرار

طبق پیش بینی اکونومیست، 37 کشور دنیا تا پایان سال میلادی به پوشش گسترده واکسیناسیون کرونا دست پیدا خواهند کرد. بر اساس این گزارش، دستیابی ایران به چنین وضعیتی تا انتهای 2022 امکان پذیر نخواهد بود. در حالیکه تاکنون، حدود شش درصد مردم دنیا به طور کامل واکسینه شده اند این عدد در کشور ما حدود شش دهم درصد بوده و از این نظر در وضعیت بدی در جدول مقایسه ای با سایر کشورها قرار داریم.

خوشبختانه واکسنهای تولید داخل تاکنون مراحل ارزیابی را با موفقیت پشت سر گذاشته و اظهار نظر نهایی در خصوص میزان موفقیت آنها تا انتهای تابستان مشخص خواهد شد. در همین ایام وزیر بهداشت ادعا کرد که سالم‌ترین و بی‌ضررترین واکسن بومی کرونا را در اختیار داریم و طی روزهای آتی واکسیناسیون عمومی با واکسنهای داخلی شروع خواهد شد.

برخلاف نظر آقای وزیر معتقدم به علت تعلل دولتمردان، فرصت خرید واکسن خارجی از بین رفته و در حال حاضر انجام واکسیناسیون گسترده با واکسنهای داخلی یک اضطرار حکومتی و نه بهترین انتخاب بر مبنای معیار های علمی است.

لازم به ذکر است، هر فراورده دارویی جدید جهت اثبات ایمنی و اثربخشی، نیازمند بررسی های مفصل  و زمانبر پژوهشی بوده و تا زمانی که این فرایند طی نشود نه از نظر علمی (به علت ناکامل بودن) و نه از نظر اخلاقی (با توجه به احتمال آسیب زایی)، مورد تائید نخواهد بود.  

پاندمی کووید شرایطی کاملا استثنایی را برای جهانیان به وجود آورد به طوری که سازمان جهانی بهداشت و کشورهای ذی نفع پذیرفتند با در نظر گرفتن برخی معیارهای حداقلی، نسبت به صدور مجوز مصرف برای واکسنهای جدید با قید اورژانسی اقدام نمایند. سال گذشته پس از کشف واکسن، روسها و چینی ها در یک اقدام غیر علمی و غیر اخلاقی که واکنشهای بین المللی زیادی را برانگیخت، شرایط بغرنج پاندمی را بهانه کرده و به چند واکسن در دست تهیه خود بدون  لحاظ کردن این حداقلها مجوز مصرف دادند. در آن زمان کنایه زیر در میان مردم روسیه رواج پیدا کرد: "یا واکسن بزن یا کرونا بگیر" و البته  این واکسنها با خوش اقبالی با مشکلی مواجه نشده و در فاز بعدی مستندات آنها ارایه گردید. 

در طرف مقابل، آمریکایی ها به هیچ وجه این قضیه را نپذیرفتند و حتی چند روز پیش اعلام کردند که با توجه به اشباع بازارشان از میلیاردها دوز واکسن، دیگر توجیهی برای صدور مجوز اورژانسی نمی بینند.

در روزهای اخیر تأمین واکسن نوبت دوم بعضی از هموطنان با مشکل مواجه شده و طبق گزارش وزارت بهداشت، کل واکسن وارداتی تاکنون کمتر از شش میلیون دوز، افرادی که فقط یک نوبت تزریق داشته اند حدود چهار میلیون و آنهایی که دو نوبت تزریق داشته حدود نیم میلیون نفرند. با توجه به نیاز به حداقل دو تزریق برای هر نفر، با یک حساب سر انگشتی مشخص می شود که اگر امروز واکسیناسیون افراد جدید را هم متوقف کنیم، امکان تکمیل واکسیناسیون افرادی که یک نوبت واکسن گرفته اند را نیز نداریم. به عبارت دیگر، در شرایطی که تاکنون بیش از دو میلیارد دوز در دنیا تزریق شده، ما از تامین چند میلیون آن عاجزیم.

چرا چنین شد؟  پیش از این در همین کانال تلگرامی در پنج یادداشت با نقل قول از مسئولین نشان دادم که چگونه آنها با فرصت سوزی در تامین این کالای حیاتی تعلل ورزیده، در اینجا از تکرار مطالب خودداری کرده، می توانید اصل مقالات را از اینجا به ترتیب توالی زمانی  مطالعه کنید. 

اما روی دیگر سکه چیست؟ در حالیکه کشورهایی همچون اسرائیل، انگلیس و آمریکا با واکسیناسیون درصد قابل توجهی از مردم خود، خطر وقوع موج بعدی اپیدمی را به شدت کاهش داده اند،   طبق نظر کارشناسان از جمله دبیر کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا، وقوع موج بعدی بیماری در آینده نزدیک در ایران کاملا محتمل است. 

در چنین شرایطی برخی پیشنهاد می کنند که ما هم ریسک کرده، از استانداردها عدول کرده، این چند ماه را از دست ندهیم و از واکسنهای ایرانی نیمه آماده استفاده کنیم. زیرا در غیر این صورت، همچنان شاهد طغیانهای مکرر بیماری و مرگ بیشماری از عزیزانمان خواهیم بود.

علاوه بر همه اینها، ادبیات به کار گرفته شده توسط آقای وزیر و استفاده از واژه هایی همچون سالم‌ترین و بی‌ضررترین، دیگر در قاموس علم (Science)  جایی ندارد. مضاف بر اینکه، با نزدیک شدن زمان انتخابات و امکان بهره برداری جناحی از موضوع واکسن، این شائبه ایجاد می شود که سلامت مردم قربانی منافع سیاسی شده است. 

جان کلام آنکه، اظهار نظر در خصوص واکسنهای ایرانی شتابزده است. نباید ناتوانی حکومت در تامین واکسن را با الگو برداری از نسخه های غیر علمی و غیر اخلاقی روسی-چینی سرپوش گذاشت. مردم خوب می فهمند و این روش آقای وزیر ضد تبلیغی است که می تواند به قهر مردم با واکسنهای داخلی و از بین رفتن زحمات دانشمندان ایرانی منجر گردد.