جایگاه احزاب در ساختار سیاسی کانادا

«یادداشت‌هایی از تورنتو» تجربه‌هایی از زندگی یک پزشک ایرانی است که عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران است و برای گذران فرصت مطالعاتی در تورنتو مستقر شده و از زندگی‌اش در این شهر کشور کانادا اینجا می‌نویسد.

چند هفته تا برگزاری انتخابات مجلس استان اونتاریو (Ontario) و تعیین نخست وزیر آن باقی است و لیبرالهای حاکم بر دولت بیلان کار خود در چهار سال گذشته را منتشر و اهم اقدامات خود را به شرح زیر اعلام کرده‌اند:

الف- از ابتدای سال 2018 هزینه دارو برای افراد زیر 25 سال رایگان شده است.

ب- از ابتدای سال 2018 حداقل دستمزد به ساعتی 14 دلار (کانادا) افزایش یافته  و از ابتدای 2019 به ساعتی 15 دلار تغییر خواهد کرد.

ج- از سال تحصیلی 2018-2017 شهریه دانشجویان خانواده‌های با درآمد کمتر از پنجاه هزار دلار در سال رایگان شده است.

د- 25% هزینه برق در سال 2017 به مصرف کنندگان عودت شده و تعرفه برق به همین میزان برای خانوارها و بخش عمده‌ای از کسب و کارهای کوچک کاهش خواهد یافت. 

همزمان احزاب رقیب برنامه‌های مکتوب خود را اعلام کرده‌اند. 

برنامه حزب محافظه کار (Conservative) در 80 صفحه و برنامه حزب (New Democratic Party) یا NDP در 100 صفحه ارایه شده و این دو رقیب اصلی لیبرالها در این اسناد به صورت مبسوط برنامه‌های خود را برای ارتقای وضع معیشت مردم ارایه داده‌اند. 

رسانه‌ها نیز در حال مقایسه وعده‌های انتخاباتی احزاب هستند. 

حزب NDP ادعا کرده که در صورت پیروزی، خدمات دندانپزشکی و دارو را برای تمام شهروندان و استفاده از مهد کودک را برای خانواده‌های کم درآمد رایگان خواهد کرد.

رسانه‌ها از احزاب خواسته‌اند تا برای برنامه‌های خود تراز مالی منتشر نمایند. 

به عبارت دیگر باید مشخص شود که منابع درآمدی لازم برای تحقق این وعده‌های انتخاباتی از کجا تامین می‌گردند. 

چند هفته قبل پس از آنکه رهبر حزب محافظه کار به سوء رفتار جنسی متهم شد وی از سمت خود استعفا داده و سایر هم حزبی‌ها به سرعت رهبر جدید را انتخاب تا از گردونه رقابت خارج نگردند.

ساختار سیاسی در کانادا به صورت فدرالی بوده، استانها اختیارات زیادی برای انجام امور خود دارند. مجلس نمایندگان در دو سطح استانی و فدرالی قرار داشته و هر شهروند کانادایی هر چهار سال در دو تاریخ مجزا، یکبار برای مجلس فدرال و یکبار برای مجلس استان خود به پای صندوق رای می‌رود. 

پس از برگزاری انتخابات، رهبر حزبی که بیشترین تعداد کرسی‌های را کسب کرده باشد به عنوان نخست وزیر (فدرال و یا استانی) انتخاب شده، وزرای خود را معمولا از میان نمایندگان هم حزبی انتخاب می‌نماید. 

بدین ترتیب نخست وزیر مستقیما به  وسیله مردم انتخاب نگردیده، جایگاهی به نام ریاست جمهوری نیز در این کشور وجود ندارد. 

از طرف دیگر، نمایندگانی که از اکثریت در مجلس برخوردار نگردند تشکیلاتی رسمی به نام Official Opposition را در مجلس شکل می‌دهند. 

وظیفه اصلی این اپوزیسیون، نظارت بر دولت است و رهبر حزبی که دومین تعداد کرسی‌ها را به دست آورده باشد به عنوان رهبر اپوزیسیون انتخاب گردیده، کابینه‌ای را برای خود تشکیل می‌دهد که از آن به عنوان دولت در حال انتظار نام می‌برند. 

هر زمان و به هر علتی که دولت حاکم قادر به فعالیت نباشد این کابینه در سایه، قدرت را در دست خواهد گرفت. 

پیش بینی‌ها برای لیبرالهای اونتاریو که 15 سال است دولت را دراختیار دارند چندان امیدوار کننده نیست. 

برخی از رسانه‌ها اعلام کرده‌اند که مردم از لیبرالها خسته شده‌اند. 

برخی دیگر اعتقاد دارند دولتها باید در بین احزاب بچرخند و در جایی که حکومت دست به دست نشود احتمال وقوع فساد افزایش می‌یابد و برای نمونه از پروژه راه‌اندازی دو نیروگاه برای تقویت شبکه برق رسانی شهر تورنتو نام می‌برند. 

در سال 2009 پس از آغاز به ساخت این دو کارخانه، کمپین قدرتمندی با اهداف زیست محیطی در مخالفت با این پروژه به راه افتاد به گونه‌ای که لیبرالها را از نتیجه انتخابات پیش رو برای سال 2011 به شدت نگران کرد.

آنها پیش از انتخابات این پروژه را متوقف کرده و البته پیروز از کارزار انتخاباتی بیرون آمدند.

بلافاصله موضوع این اقدام سیاسی لیبرالها در دستور کار اپوزیسیون قرار گرفت به طوری که رئیس دفتر آقای مک گینتی (McGuinty) نخست وزیر و رهبر حزب لیبرال اونتاریوی آن زمان مجبور به امحای برخی از ایمیل های مرتبط گردید. 

پس از چندی اپوزیسیون  با ارایه گزارش کارشناسی نشان داد که توقف پروژه برخلاف مصالح شهروندان بوده و هزینه برق آنها را افزایش می‌دهد.

فشار بر روی حزب لیبرال آنقدر افزایش یافت تا بالاخره آقای مک گینتی پس از نه سال نخست وزیری در سال 2012 مجبور به استعفا شد و از آن زمان به بعد عملا از  فضای سیاسی جاری کنار گذاشته شده است.  

چند روز قبل نیز دادگاه، رئیس دفتر وی را به چهار ماه حبس محکوم کرد.

یکی از اولین اقداماتی که خانم کاتلین وین (Cathleen Wynne) نخست وزیر بعدی و رهبر فعلی حزب لیبرال انجام داد آن بود که ضمن ابراز تأسف از موضوع پیشگفته آن را به کارکنان دفتر نخست وزیر قبلی منتسب کرد و پروژه نیروگاهها را مجددا به جریان انداخت. 

ظاهرا تسهیلاتی که لیبرالها از سال 2017 بابت هزینه برق شهروندان ارایه می‌نمایند برای جبران مافات می‌باشد.

در کشورهای پیشرفته، احزاب سیاسی یکی از اجزای ضروری زندگی بوده، از آنها به عنوان چرخ دنده ماشین دموکراسی و حلقه رابط بین مردم و حاکمیت یاد می‌کنند. 

احزاب با مطرح کردن مسائل و مشکلات مردم  و ارائه راهکار برای آنها باعث افزایش کارآمدی سیاستگذاری‌ها می‌شوند. 

همچنین احزاب رقیب با نظارت دایم عامل بازدارنده مهمی برای انحراف حکومت اکثریت می‌باشند. ازسوی دیگر احزاب قائم به فرد نبوده در صورت خطای یک فرد منافع حزب بر مصالح فردی اولویت دارد.

به نظر می‌رسد ساختار سیاسی در کشور ما به رغم برخورداری از محاسن فراوان، از نواقصی رنج می‌برد.  

شاید بتوان نبود مکانیزم لازم برای جذب مشارکت فعالانه احزاب در قدرت سیاسی را به عنوان یکی از مشکلات آن نام برد. 

این مهم باعث تضعیف جایگاه احزاب شده از شکل‌گیری احزاب قدرتمند در صحنه سیاسی کشور جلوگیری می‌کند. 

از سوی دیگر در ساختار جاری، ارتباط سازمانی بین قوای مجریه و مقننه وجود ندارد و بدین ترتیب پس از انقلاب چندین بار مشاهده کرده‌ایم که رئیس جمهور و اکثریت نمایندگان از دو طیف متفاوت فکری بوده این موضوع باعث بروز برخی تنشها، ناهماهنگی‌ها و از بین رفتن منابع شده است. 

همچنین انتخابات ریاست جمهوری و مجلس در دو نوبت متفاوت با فاصله زمانی دو ساله برگزار می‌شود. 

تجربه سالهای گذشته نشان داده در جایی که ناهمگرایی فکری بین این قوا به وجود بیاید هر کدام از این دو قوه ممکن است به امید اخذ قدرت از رقیب، درگیر جناح بندی‌های سیاسی تا دو سال بعد بشود.  

شیوه به کارگیری احزاب و نحوه تعامل قوای مجریه و مقننه در کانادا می‌تواند حاوی نکات ارزشمندی برای ما باشد.