گویا هنوز آن خبر بد را نشنیده‌ایم: نقدی بر برگزاری اجلاس مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت و سخنان ریاست محترم جمهور
سال قبل، سندی با عنوان "الگوی پایه اسلامی-ایرانی پیشرفت" به نهادهای عالی کشور از جمله مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس شورای اسلامی، دولت و... برای اجرا توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد تا ایران خاستگاه تمدن نوین اسلامی-ایرانی شود.
در متن این ابلاغیه از عموم دانشگاهیان و حوزویان خواسته شده تا ضمن بررسی عمیق این سند پیشنهادهای خود را ارائه دهند.
از سوی دیگر، اخیراً نشست سالانه مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت که مسئولیت ارتقای سند فوق را بر عهده دارد با عنوان "الگوی پیشرفت: پیشران‌ها، چالش‌ها و الزامات تحقق" برگزار شد.
ضمن احترام به مسئولین و سخنرانان اجلاس، که عمدتاً دارای مناصب برجسته حکومتی هستند، به عنوان یک دانشگاهی بر خود لازم می‌دانم تا عدم بررسی موضوع تحریمها که از چالش‌های مهم سال‌های اخیر بوده و برخلاف اهداف برگزاری نشست امسال، مورد غفلت قرار گرفته را در این یادداشت یادآوری نمایم.
مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت در سال 1390 توسط مقام معظم رهبری تأسیس و رئیس و اعضای شورای عالی آن تعیین گردیدند و قرار است تا این مرکز نسخه نهایی سند الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت را حداکثر تا دو سال دیگر تدوین کرده، به طوری که در آن افق مطلوب کشور در پنج دهه آینده ترسیم گردد.
کنفرانس امسال با حضور شخصیت‌های مهمی از حوزه و دانشگاه برگزار شد و در طی دو روز بیش از 60 سخنران، حول محورهایی همچون سیاست، اقتصاد، امنیت و... به سخنرانی پرداختند.
در توضیح اهداف برگزاری اجلاس آمده است:
"اینک که الگوی پایه پیشرفت با تلاش مجدانه جمع کثیری از متفکران و محققان و شخصیت‌های راهبردی کشور در یک بازه هفت ساله تدوین شده است و با پشتیبانی حدود 90,000 صفحه تولیدات علمی، هزاران جلسه و نشست تخصصی و بهره‌گیری از حدود 3000 نقد و پیشنهاد ارایه شده در کنفرانس‌های قبلی و نشست‌های اندیشکده‌ها از اتقان و استحکام نسبی برخوردار گردیده، زمان آن است که اقدامات، الزامات و چالش‌های معطوف به مرحله اجرا و پیاده‌سازی الگو مورد بحث و بررسی قرار گیرد."
یکی از مهمترین مقیاس‌های پیشرفت و توسعه کشورها، شاخص توسعه انسانی است.
این شاخص از سه بخش وضعیت سلامت، درآمد سرانه و آموزش مردم هر کشور تشکیل شده و بر این مبنا در سال گذشته رتبه ایران در بین کشورهای دنیا شصت بوده است.
تحریمها با تأثیرات مخرب بر هر سه حوزه فوق‌الذکر یکی از عوامل موثر بر کاهش این شاخص هستند. به عنوان مثال، تحریمهای عراق که از سال 1990 آغاز شدند موجب گشتند تا رتبه این کشور درکمتر از ده سال، از 50 به رتبه 126 در میان کشورهای جهان سقوط کند.
چند هفته قبل معاون کل و سخنگوی محترم وزارت بهداشت به همراه تعدادی از همکاران خود مقاله‌ای را در مجله لانست که از معتبرترین ژورنال‌های پزشکی دنیاست با عنوان "عوارض شوم تحریمها بر سلامت ایرانیان" به چاپ رساند.
در بخشی از مقاله می‌خوانیم:
"ارائه خدمات بهداشتی-درمانی به شدت در معرض خطر جابجایی به وضعیتی وخیم است به طوری که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر مرگ و بیماری ایرانیان بگذارد."
نویسندگان در بخش دیگری از مقاله آورده‌اند:
"در دور قبلی تحریمها (پیش از برجام)، حدود شش میلیون بیمار مبتلا به بیماری‌های غیر واگیر خدمات درمانی مورد نیاز را دریافت نکردند."
لازم به یادآوری است که بر مبنای پژوهش‌های انجام شده در طی تحریمهای عراق، یک و نیم میلیون مرگ و در طی تحریمهای چند ساله اخیر در ونزوئلا (تنها در سال‌های 2017 & 2018)، سی هزار مرگ به تحریمها نسبت داده شده‌اند.
اخیراً صندوق بین المللی پول گزارش چشم انداز اقتصادی خود را منتشر کرده است.
مطابق این گزارش، رشد اقتصادی ایران در سال گذشته منفی 3.9 درصد بوده و پیش‌بینی می‌شود در سال جاری به منفی شش درصد برسد.
مرور این نکته ضروری است که پس از آغاز دور قبلی تحریمها در سال 2012، رشد تولید ناخالص داخلی ما به یکباره حدود 12 درصد کاهش داشته است.
با وجود همه این نکات، چند هفته قبل ریاست محترم جمهور با بیان آنکه ظرفیت فشار تحریمهای آمریکا به پایان رسیده است گفت:
"برغم همه این فشارها و آنچه بدخواهان تبلیغ می‌کنند، از شرایط بسیار خوبی برخورداریم و البته این بدان معنا نیست که سختی وجود ندارد و همه مشکلات برطرف شده است."
جان کلام آنکه، چهل سال تحریم و به ویژه تحریمهای گسترده دور قبلی و دور جدید، مانعی برای پیشرفت کشور بوده و بیم آن می‌رود که درآینده نه چندان دور شاهد عقب افتادگی چشمگیر از قافله توسعه بشری باشیم.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد که بخش مهمی از نخبگان جامعه اعم از دانشگاهیان، حوزویان و مسئولین حکومتی از عواقب شوم درازمدت تحریمها بی‌خبرند. آیا در جایی که قرار است به بررسی اقدامات، الزامات و چالش‌های پنجاه سال آینده کشور پرداخته شود ضروری نیست تا حداقل در یک سخنرانی به موضوع تحریمها بپردازیم؟
آیا واقعاً از شرایط خوبی برخوردار هستیم و به پایان داستان پر تب و تاب تحریمها رسیده‌ایم؟
به یاد داشته باشیم که اگرچه می‌توان با اقدامات مقطعی تا حدودی جلوی اثرات حاد تحریمها را گرفت اما آنچه که تحریمها در درازمدت بر پیشرفت و توسعه کشور وارد می‌آورند به مراتب زیانبارتر و سهمگین‌تر خواهند بود.
